Stres (baskı) faktörleri, bitkileri yaşamlarının herhangi bir döneminde ortaya çıkarak etkileyen ancak değişik tepkilerin alınmasına yol açabilen diğer bir deyişle özellikleri birbirine benzemeyen bitkileri değişik olarak etkileyen çevresel etmenlerdir.
Doğadaki çok çeşitli biyotik ve abiyotik çevre etmenleri bitkilerde strese neden olurlar. Biyotik ve abiyotik stres etmenlerinin etkisi altında bitkilerde ortaya çıkan değişimler de stres olarak tanımlanır.
Stres, önemli fizyolojik ve metabolik değişimlere yol açarak bitkilerde büyüme ve gelişmeyi olumsuz şekilde etkilerken, üründe nitelik ve nicelik kaybına (ürün kalitesinin ve miktarının azalmasına), bitkinin ve ya organlarının ölümüne yol açabilmektedir.
Stres etmenlerinin oluşturduğu zarar bitkinin çevreye genetik adaptasyon derecesine bağlı olarak değişir.
Bu olgu değişik bitkilerin değişik bölgelerde en iyi şekilde yetişmelerini belirleyen temel faktördür.
Biyoteknolojik uygulamalarla strese dayanıklı bitki çeşitlerinin üretilmesi ve gelecekte ortaya çıkması muhtemel beslenme sorununun önlenmesi hedeflenmektedir.
Strese dayanıklılık mekanizması bitkilerde iki şekilde etkili olup bitkiler ya geliştirdikleri önleyici mekanizmalarla stres faktörlerinin etkinliğini önlemekte ya da tolerans mekanizmalarıyla karşı koyarak yaşamlarını sürdürmektedirler.
Stres faktörleri; biyotik ve abiyotik olmak üzere ikiye ayrılır:
Abiyotik faktörler
Fiziksel
Kuraklık, Tuzluluk,
Yüksek ya da Düşük Sıcaklık, Radyasyon,
Bitki Besin Maddesi (maddeleri),
Yapraklarda Kıvrılma ve Katlanması (Işık stresi),
Su baskını,
Mekanik etkiler (Rüzgar, kar ve buz örtüsü)
Kimyasal
Hava kirliliği, bitki
Besin elementleri,
Pestisitler (zirai
ilaçlar),
Toksinler,
Tuzlar,
toprak pH’sı
Biyotik faktörler
Hastalık etmenleri
(Patojenler)
Yabani bitkiler,
Böcekler,
Mikroorganizmalar,
Hayvanlar
