Çilek Nematodu Tanımı, zarar verdiği bitkiler, kontrolü, mücadelesi

(Aphelenchoides fragariae Ritzema Bos) (Aphejenchida: Aphelenchoididae)

Çilek Nematodu Tanımı ve yaşayışı

Çilek nematodunun dişi ve erkeği iplik formunda olup, boyları yarım milimetre civarındadır.
Çileklerde zararlı nematodların en iyi bilinenidir.
Kışın ve ilkbaharın ilk aylarında yaprak tomurcuğunu saran çanak yapraklarında, nematodun ergin, larva ve yumurtaları bir arada bulunur.
Nematodlar yağmurlar vasıtasıyla yapraklar üzerinden yıkanarak, toprağa geçerler.
Tomurcuklarda ve bitki büyüme noktasında ektoparazit olarak yaşarlar.
Bir noktadan diğer noktaya veya bir bitkiden diğer bitkiye olan hareketleri yüksek rutubet ve yağmurdan oluşan ince film tabakası şeklindeki suya bağlıdır.
Nemli koşullarda bulaşık bitkide bulunan binlerce nematod, kuru şartlarda sayıca çok aza iner, Ancak nemli toprakta dahi konukçusu olmadan uzun süre yaşayamaz.
Gerek A.fragariae, gerekse ülkemizde çilekte saptanmamış olan A. besseyi ve A. ritzemabosi çilek tomurcuklarında büyüme uçlarındaki yaprakçıklarda ve yaprak saplarında ektoparazit, yaprak dokusu içinde ise endoparazit olarak yaşarlar.

Zarar şekli, ekonomik önemi ve yayılışı

Çilek nematodu nemli koşullarda çilek üzerinde yaygın olarak bulunur.
Belirtiler bitkinin büyümeye başladığı erken ilkbaharda görülür.
Yaprak ve tomurcuk gelişmesini önler, yapraklarda buruşma, kıvrılma ve renk açılmasına neden olur.
Yaprak sapları kısa kalır, çoğunlukla meyve tomurcuklarının da bulaşması sonucu küçük ve açık renkte meyveler oluşur.
Bazı çilek çeşitlerinde bulaşık yapraklarda göze çarpan kırmızı bir renk meydana gelir. İngiltere'de bu hastalık, "Kırmızı bitki hastalığı" olarak isimlendirilir. A.B.D.'de çilek nematodu "İlkbahar cüceleşmesi" veya "İlkbahar kıvrılması" olarak tanınır.
A. besseyi tarafından meydana getirilen "Yaz cüceliği" belirtileri yaz mevsimi sonunda görülür.
Bitki kütleşir, yaprak sapı kısalır, yapraklar uzayıp kıvrılarak asimetrik bir şekil alır.
Genç yapraklar kenarı yukarı doğru, yaşlı yapraklar ise aşağı doğru kıvrılır. Ayrıca yapraklarda renk açılması, çiçek ve çoğunlukla da meyvede azalma yapar.
Ülkemizde Zonguldak ilinde yapılan çalışmada bitki örneklerinin % 25'i, toprak örneklerinin ise % 35,5'i A.fragariae ile bulaşık olarak bulunmuştur.
Söz konusu nematod Marmara bölgesinde Bursa ve İstanbul, Akdeniz bölgesinde ise İçel'in Silifke ilçesindeki çilek alanlarında belirlenmiştir.

Konukçuları

Polifag bir nematoddur. En önemli konukçusu çilektir. Süs bitkilerinden zambak, begonya, afrika menekşesi, krizantem ve çuha çiçeği konukçusudur.
Doğal düşmanları ve etkinlikleri
Mantarlardan (Arthrobotrys spp.) ve bazı organizmalar (Tardigrades, Collembo-les ) nematodların doğal düşmanlarıdır. Ancak hiçbir zaman zararlıyı baskı altında tutamazlar..Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Bulaşık çilek stolonu kullanılmamalıdır.
Sulama sularını çilek nematodu ile bulaşık bahçelerden geçirmemek gerekir.
Bulaşık olan çilek bitkileri toprağı dağıtılmadan çıkartılıp, tarla dışında yakılmalıdır.
Bu nematodun konukçusu olmayan bitkilerle (hububat gibi) 3 yıllık bir münavebe uygulanmalıdır.
Bulaşık stolon kullanılma zorunluluğu varsa, bulaşık çilek stolonları dikimden önce 46°C' deki sıcak suda 8 saat bekletilmelidir. Bu yöntemin iyi sonuç vermesi için, suyun sıcaklığının ve bekletme süresinin iyi ayarlanması gereklidir.

Yasal Önlemler

Çilek nematodu iç karantinaya tabi bir nematoddur. Bu nedenle bulaşık bitki materyallerinin bir yerden diğer bir yere nakledilmemesine özen gösterilmelidir.
Bu amaçla yapılacak surveylerde Nisan ve Mayıs aylarında çilek bahçeleri gezilerek ve çilek nematodunun çilekteki belirtilerine bakılarak, şüpheli bitkilerden aşağıda belirtildiği şekilde örnek alınıp ilgili kuruluşlarda inceletilmelidir.
Her bitkiden şüpheli görülen 3 yaprak alınmalıdır. Çilek nematodunun bulunduğu bahçeler, bulaşık olarak kabul edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Herhangi bir nematisitle boş saha ilaçlaması yapılabilir (Nematodlara karşı boş saha ilaçlamaları)