Tarımda kullanılacak sulama sularının kalite özelliklerinin bilinmesi çok
önemlidir.
İyi vasıfta olmayan sular ile sulanan topraklar tuzlulaşabilir, çoraklaşabilir veya içinde bulunan maddelerin toksik etkilerinin sonucu olarak, bitki gelişmesini geriletir ve hatta durdurabilir.
Bu nedenle tarım alanlarının sulanmasında kullanılacak suların kullanılıp kullanılamayacaklarının önceden laboratuarda analiz etmek suretiyle belirlenmesi gerekir.
Ancak laboratuar analizleri sonunda sulamaya uygun oldukları saptanan sular sulamada güvenle kullanılabilirler.
SU NUMUNELERİNİN ALINDIKLARI YERLER
Su numunelerinin alınmasında, numunelendikleri su varlığını en iyi şekilde temsil etmesine çok dikkat edilmelidir.
Aslına ve usulüne uygun olarak alınmayan su numunelerinin analiz sonuçları esas suyun özelliklerini tam olarak yansıtamayacağı için yapılan bütün emek ve masraflar boşa gider.
Böylece su analizinden beklenilen faydada sağlanamamış olur.
Tarımda kullanılan sular; (1) akarsular, (2) durgun sular ve (3) yer altı suları olarak üçe ayrılırlar.
Akarsuların en önemlileri; nehir, ırmak, çay ve dere sularıdır. Durgun sular, göl ve birikinti sularıdır. Yeraltı suları ise kuyu, derin kuyu, artezyen suları olarak düşünüle¬bilir.
Numuneler akarsuların durgun olmayan ve en hızlı şekilde akan yerinin orta kısmından alınır.
Göllerde ise gölün en çok suyu olan derin kısımlarının üstünden, biraz derininden ve daha derininden olmak üzere çeşitli derinliklerden numuneler alınır. Göle akan dere ağızlarından numune alınmaz.
Kuyu sularından numune almak için önce tulumba veya motopomp 15-20 dakika boşa çalıştırılır ve sonra numune alınır.
Gerekirse kuyu suyunun değişik derinliklerinden de numune alınabilir.
Sulama suyunun kalitesini belirlemek amacıyla alınacak su numuneleri genellikle sulanacak alana açılan kanalın bas tarafından alınmalıdır.
SU NUMUNELERİNİN ALINMA ZAMANI
Sular özellikleri bakımından mevsimden mevsime ve hatta aydan aya büyük değişiklik gösterebildikleri gibi aynı ay içinde bile sularda önemli değişiklikler görülebilir.
Örneğin yağmurdan sonra kabaran dere, çay sularının tuz kapsamları büyük ölçüde değişebilir.
Çiftçiyi daha çok sulama mevsimindeki suyun kalitesi ilgilendireceğine göre; en uygun numuneler sulama mevsiminde alınan numunelerdir.
SU NUMUNELERİNİN ALINMA ŞEKLİ VE LABORATUARA GÖNDERİLMESİ
Alınan su numuneleri, 1.5–2 litrelik cam şişe ve plastikten (polietilen) yapılmış numune kaplarına konur. Numune kaplarının çok temiz olmasına dikkat edilir.
Temiz olan bu kap (şişe) ayrıca numunesi alınacak su ile 4–5 defa yıkanır. Sonra, su şişenin ağzına kadar doldurulur. Şişe ile tıpa arasında boşluk bırakılmaz.
Bu şekilde numune alınan şişenin ağzı temiz mantar veya plastik bir tıpa ile kapatılır. Ayrıca tıpa düşmesin diye bir iple de şişenin ağzı bağlanır.
Şişenin ağzına, bir de etiket bağlanır. Aynı şekilde bir etikette şişe üzerine yapıştırılır. Bu etiketlerin üzerine numuneyi alanın adı, numunenin alındığı yer ve tarihi ile numune numarası yazılır
Bu şekilde alınan su numuneleri bir sandık içerisine güzelce yerleştirilir. Şişelerin birbirine çarparak kırılmaması için etrafı, talaş veya sap, saman gibi şeyler ile iyice sıkıştırılır.
Ayrıca doldurulan bilgi kâğıdı da katlanarak sandığa konur ve sandık kapatılarak çivilenir. Numune kabı olarak cam şişe kullanıldı ise sandığın üzerine, adresten ayrı olarak «kırılacak eşya» yazılır.
Bu şekilde hazırlanan numuneler posta veya herhangi bir vasıta ile en yakın toprak analiz laboratuarına gönderilir.
Aynı zamanda numune sahibi toprak analiz laboratuarına analiz istemini bildirir bir mektupla da müracaat eder.
Genel olarak, numunenin alınması ile laboratuarda analize bağlanması arasında geçen süre azaldıkça, analiz sonuçları daha güvenilir olabilmektedir. Su numunelerinin alındıktan sonra analize alınıncaya kadar uzun süre beklemesi halinde; suda cereyan edecek kimyasal ve biyolojik faaliyetler numunenin bileşimini değiştirebilmektedir. Bu nedenle su numuneleri alınır alınmaz en kısa zamanda ve en seri vasıta ile laboratuara gönderilmek suretiyle analize alınmaları sağlanmalıdır.
Laboratuarda yapılan gerekli analizler sonunda, numunelerin sulama yönünden kalitelerini ve bununla ilgili tavsiyeleri bildirir rapor laboratuar yetkililerince düzenlenerek numune sahibinin adresine gönderilir.
Laboratuar analizlerinden sonra su örneğine ilişkin hazırlanması gereken bilgilendirme tablosu örneği.
EC (dS/m) SAR Katyonlar (me/L) ΣK Anyonlar (me/L) ΣA Sulama suyu sınıfı
Na K Ca+Mg CO3 HCO3 Cl SO4
1.9 0.76 2.2 0.22 16.86 19.2 5.33 6.67 1.43 5.57 19 C3S1