Botanik - çay ve çayların sınıflandırılması

Siyah Çay Çeşitleri
Çay sınıflandırılması karıştırılan ve yanlış anlaşılan konulardan biridir. Çayların sınıflandırılması dünya çapında standardize edilmemiştir ve sınıflar orijine göre farklılık gösterebilmektedir.
Ayrıca bir çayın sınıfı tadını ve kalitesini belirtmek zorunluluğu da yoktur.
Çay tadı ve kalitesi ülke orijini, çayın çeşidine ve genellikle üretildiği bölgeyle isimlendirilir, bahçe veya tarla, rakım, hasat ve hasattan sonraki işleme gibi birçok farklı faktörle belirlenir.
Siyah çaylar çoğunlukla yaprak veya partikül büyüklüğü esas alınarak sınıflandırılıp satılır.
Çayın hasatı ve işlenmesinin yaprağın son büyüklüğü ve dolayısıyla çay sınıfı üzerinde büyük etkisi vardır. Siyah çay üretiminin iki ana metodu bulunmaktadır.
Geleneksel Ortodoks metodu hasatta üst iki yaprağın ve tomurcuğun elle koparılmasını ve fermantasyon başlangıcına kadar kıvrılmayı gerektirir.
Ortodoks metodu mümkün olan tüm yaprak büyüklüklerini ve sınıflarını ürün verebilir. CTC metodu verimliliği ve uygunluğu yüzünden popülarite kazanmıştır. CTC ile işlenmiş çaylar top top bir görünüşe sahiptirler ve her zaman kopuk yapraklıdırlar.
Siyah çayların sınıflandırılması partikül yapılarına göre olmaktadır. İlk önce iki ana kategoriye bölünmektedir; yaprak (unbroken) ve kırık (broken) çaylar.
Çay ticaretinin %95'i broken çaylar ile olmaktadır. Buna neden küçük partiküller halinde olması, daha az yer kaplaması, daha sert ve koyu dem vermeleri sayılabilir.
Çayların sınıflandırılması onların kalitelerinide belirtilmesi anlamından ziyade onların partikül büyüklüklerinden fazla bir anlam taşımamaktadır.
Pekoe
Çay fidanının ikinci yaprağından üretilen, bütün yaprak, siyah çaydır. "Pekoe" Çincede "beyaz saç " anlamına gelir ve genç çay yapraklarının arka kısmının altındaki beyaz renk yüzünden erken çaylara uygulanan bir terimdir.
Yapraklı derecelerin en büyüğüdür. Gerçek manada tamamen kıvrımlı bir karakterde olmalıdır.
İyi soldurulmuş özlü yapraktan hâsıl olur ve böyle yaprak “topak” halinde kıvrılır. Saf olarak adlandırılabilecek tam yapraktan olanları %1 den fazla bulunmaz.
Görünüş itibariyle satılır eriyiği BOP’den düşüktür. Piyasada daha çok tam yaprak değil, kesik yapraklardan oluşmuş topak halindekiler bulunur.
FP
Flowery Pekoe
Uzunluğuna yuvarlatılmış, bütün yaprak, siyah çaydır. 10 no’lu eleği geçen çok büyük yapraklardır. Muntazam kıvrımlı bir görünüşe sahip olmalı, sap ve tabakalaşmış parçalar ihtiva etmemelidir.
Yaş çay elek gözü büyüklüğüne göre %20’ye kadar çıkabilir. Gerçek anlamda bu oran %5 ten fazla olmamalıdır. Eriyiği hafif olmakla beraber, kalite bakımından BOP’ye nazaran daha üstün olmalıdır.
PEK
Pekoe
Yapraklar OP'ye göre daha kısadır ve OP gibi iyi kıvrımlı değildir. Fakat genelde dem rengi daha fazladır. (4)
OPA
Orange Pekoe "A".
Fırın çıkışındaki hiç parçalanmayan tüm yaprak tipi çaylardır
OP
Orange Pekoe
8-15 milimetre uzunluğunda yaprak içeren, siyah, FOP'den daha az uç ihtiva eden bir bütün yaprak çaydır ve fırınlamadan sonra eleme yapıldığında 10 numaralı eleğin üzerinde kalır. OP' nin portakalla veya portakal tadıyla ilgisi yoktur. Yaprakları eş büyüklüktedir ve uzunluğuna yuvarlanmıştır.En çok iri kısımdan meydana gelir. Tip ihtiva etmez, incedir. Eriyiğide hafiftir. FBOP derecesinden az daha uzun olup, en iyi şekilde kıvrımlı ve tel gibi olmalıdır. Bu sınıf gayet sıkı kıvrılmış yaprak ve ekseriya uzun gevrek yapılı saptan ibarettir. %1-8 arasında değişebilir.
FOP
Flowery Orange Pekoe
Kaliteyi iyileştiren birçok uç içeren, bütün yaprak veya kırık yaprak, Ortodoks, siyah çaydır.
TGFOP
Tippy Flowery Orange Pekoe
Çayda üst sınıftır. Hasat sırasında üst iki yaprak ve tomurcuk elle toplanır. Tomurcuk henüz tam açmamış, olgunlaşmamış yaprak ucudur. Yavaş büyüme periyodları boyunca hasat edildiği zaman, bu genç tomurcukların altın sarısı bir ucu (tomurcuk) oluşur ve çaylar Flowery (çiçekli) sınıfına girerler. Bu sarı uçlar bol miktarda olduğunda Tippy ve terimleri de eklenir.
Optype
Bazen benzer çaylar içinde daha iyi kalitede olanları belirtmek için harflerin sonuna 1 veya 2 rakamları eklenir.
Aynı şekilde,
TGFOP' den önce F harfi geldiğinde Finer (ince taneli) sınıf,
SF geldiğinde Super Finer (süper ince taneli) sınıf anlamına gelir.
Misal olarak SFTGFOP1 denildiğinde:
Süper ince taneli, uçlu (tippy), sarı (), çiçekli OP.
"1" O tip çayın en üstünü olduğu ifade edilmek istenir.
BOP
Broken Orange Pekoe (BOP) olarak isimlendirilen uçsuz, kırık yapraklardan oluşan sınıftır. Tippy, ve Flowery terimleri bu çeşit çay için de kullanılabilir.TGBOP uçlu, sarı, kırık yapraklı OP demektir.
BOP
Broken Orange Pekoe
Tamamen hakiki bir BOP yalnız kıvırma makinesinde kırılmış olan yapraktan ibaret bulunmalıdır. 10 nolu elek gözünden geçen fakat 18 nolu elekten geçmemiş parçalardan meydana gelir. Mahsulün takriben %50’sini teşkil eder.
BOP1,
Broken Orange Pekoe One.
BOP1 ise OP 'den küçük yapraklı, BOP'den büyük yapraklı ara sınıf çaylar için kullanılır. Bu terim hem Ortodoks hem de CTC çayları için kullanılır.
BP,
Broken Pekoe
BOP büyüklüğünde bazen daha uzun olabilir. Parça uçlarının kırık olması nedeniyle kolayca tanınabilir. BOP kadar siyah değildir. Tip ihtiva etmez. Normalde %5 oranındadır.
boptypeFBOP
Flowery Broken Orange Pekoe
Tip miktarı fazladır. Parçalar BOP ortalamasından daha uzun ve iyi kıvrımlı görünüşe sahip olmalıdır. Ortalama %10 nispetinde tatminkârdır. Eriyik özelliğinden ziyade görünüşü itibariyle ehemmiyetlidir.
F & PF
BOP 'den daha küçük yapraklı çay sınıfıdır.
Fanning terimi Ortodoks ve CTC çaylarında kullanılır.
CTC metoduyla üretildiğinde (PF) Pekoe Fanning, Ortodoks metoduyla üretildiğinde Fanning (F) olarak anılır. Yaprak büyüklüğü toplu iğne başı kadardır. Yüksek kalite çaylardan elemeyle ayrılmış, 1-1.5 milimetre boyutlarında küçük toz parçacıklardır.
Fannigler genellikle bütün yaprak çayları kadar iyi likör verebilirler.
Ortodoks çaylarına sınıftaki uç miktarını tanımlamak için Broken Orange Pekoe Fanning (BFOP) ve Orange Pekoe Fanning (GOPF) terimleri eklenir.
BOPF
Broken Orange Pekoe Fanning
Piyasa talebine göre 14,16 veya 18 nolu eleklerden geçen küçük ebatlı çaylardır.
BOP ile birlikte toplam oranları genelde %70’dir.
Çabuk demlenme özellikleri sebebiyle kuvvetli ve renkli eriyikler hasıl ederler.
fantypeBPF
Broken Pekoe Fanning
BOPF’nin büyüklüğüne sahiptirler. Fakat görünüş bakımından gayet kötüdürler. Kahverengimsi renkte ve pulsu görünüştedirler.
FBOPF
Flowery Broken Orange Pekoe Fanning
Yüksek miktarda tip ihtiva eden BOPF’dir
D & PD
dusttypeÇabuk demlenip tad ve koyuluğunu poşet maddesinden hızla geçirebildiği için normalde poşet çaylarda kullanılan, hem Ortodoks hem de CTC çay yapraklarının en küçük parça boyutudur. İyi bir toz gayet siyah olmalı, lif ihtiva etmemelidir. Tozun görünüşü savurma ile ayarlanır ve daha kahverengi olanları D2, D3 …. diye sınıflandırılır.
İzin verilen en düşük sınıf çay PD (Pekoe Dust-Pekoe Tozu) olarak bilinir. PF 'de olduğu gibi CTC metoduyla üretildiğinde PD, Orthodox metoduyla üretildiğinde (Dust) D olarak isimlendirilir. (2)
Literatürde bu büyüklük için "Elemeden sonra kalan en küçük kırık parça" açıklaması yapılır ve bazen "süprüntü" olarak anılır.
D Dust(2)
Bu sınıflandırma terimleri genellikle Hindistan, Sri Lanka, Java, Sumatra, Afrika, bazı Çin çayları ve bazı diğer siyah çaylar için kullanılır. Bu sınıflandırma sistemiyle ilgili olarak bütün yaprak çayların daha yüksek fiyatlara sahip olduğu ve göze daha çekici geldiği akılda tutulmalıdır. Fakat kırık parçalar üstün tat ve aroma sahibi olabilirler.
İlaveten küçük parçalar daha hızlı demlenirler ve daha çabuk tat bırakırlar. (2)