PATATES KİST NEMATODLARI

Patates Altın Nematodu; Globodera rostochiensis Wollenweber
Patates Beyaz Kist Nematodu; G. pallida Stone)

Tanımı ve Yaşayışı

Kistlerin ortalama boyu 0.68 mm eni ise 0.54 mm'dir. Erkekleri ince uzun iplik şeklindedir. Kist, içi yumurta dolu olan ölü dişi vücududur. Dayanıklı dönem olan kistler toprakta konukçu bitkilerinin bulunmaması halinde; canlı yumurtaları yıllarca (10-30 yıl kadar) toprakta muhafaza ederler.
Ergin dişiler kökler üzerinde boyun kısımları kök içine gömülü vaziyette vücut kısımları ise kökün dışında olarak beslenmelerine devam ederler.
Dişiler başlangıçta armut şeklinde ve beyazımsı renktedir.
Daha sonraları yuvarlaklaşır.
Renkleri Patates sarı kist nematodunda altın sarısı, Patates beyaz kist nematodunda ise krem rengini alır.
Patates Kist nematodları yılda bir döl verir. Ancak populasyonları bir döl süresince 100 katı kadar artabilir.
Toprakta patates yetiştirilmemesi halinde populasyonu her sene % 30-33 oranında azalır.
Bitkiler 8 haftalık iken, çiçeklenme başlangıcı döneminde dişiler kökler üzerinde görülür, daha sonra kist haline dönüşerek toprağa dökülürler.

Zarar Şekli

Konukçu bitkilerin kökünde nematodların beslenmesi sonucu; kökün iletim demetlerinde oluşan dev hücreler bitkinin su ve besin alım düzenini bozar.
Köklerde çatallanma, şişkinlik, kütleşme olur.
Enfeksiyonun başlangıcında bitkilerin toprak üstü aksamında ocaklar halinde zayıflama, gelişme geriliği, solgunluk görülür.
Başlangıçtaki zararı dikkat çekici olmayan kist nematodları patates üretimi devam ettiği takdirde üründe önemli azalmalara neden olmaktadır.
Topraktaki kist popülasyonu 20 yumurta/g toprak olduğunda yaklaşık 2t/ha ürün kaybına neden olduğu hesaplanmıştır.
Patates kist nematoduyla bulaşık olan alanlarda sürekli patates ekimi yapılması sonucu nematod popülasyonunu çok yüksek seviyelere ulaşmakta ve %80’e kadar varan ürün kaybı oluşabilmektedir.
Kistler, bulaşık toprakların insanlar, akarsular, kuşlar, rüzgar, tohumluk patatesler, diğer bitki kökleri ile toprak işleme aletleri veya paketleme materyalleri ile taşınması sonucunda bir yerden diğer bir yere yayılırlar.
Bulaşık alanların belirlenmesi amacıyla yeşil aksam döneminde ve hasat sonrası dönemde kontroller yapılabilir.
Yeşil aksam dönemi kontrollerde bitkiler 8 haftalıkken çiçeklenme başlangıcı döneminde köklerde kistlerin varlığı aranır.
Hasat sonrası dönemde, olgunlaşan kistler toprağa dökülmüş olduğundan bu dönemde sadece toprak örnekleri alınarak sürveyler yapılabilir.
Bu örneklerde; kistler ve bu kistlerden elde edilen yumurta ve larva sayımları yapılarak yoğunluklar belirlenebilir.

Mücadelesi

Kültürel Önlemler
Patates bitkisinin geç ekimi ve erken hasadı popülasyonu kısmen düşürmektedir.
Tohumluk olarak kullanılacak patateslerin bu nematodla bulaşık olmayan yerlerde yetiştirilmesi şartı aranmaktadır.
Patates kist nematodlarına karşı mücadelede dayanıklı patates çeşitleri kullanılmalıdır.
Nematoda hassas tuzak bitkiler kullanılarak nematodun populasyonu düşürülebilir
(Örneğin bazı dış ülkelerde hassas patatesler ekilerek hasadı beklemeden erken dönemde sökülmek suretiyle nematod populasyonu düşürülebilmektedir).

Yasal Önlemler

Patates Kist nematodları iç ve dış karantinaya tabi olan nematodlardır. Temiz bölgelere nematodun taşınmasını engelleyici yasal önlemler uygulanmaktadır.
Patates tohumluk üretimi yapılacak alanlardan toprak örnekleri alınarak ilgili laboratuarlarda Patates kist nematodları yönünden analiz yapılmalıdır.