SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ

Susam sıcağı çok seven bir yağ bitkisidir. Tropik suptropik ve ılıman iklim kuşağının sıcak bölgelerinde yetiştirilen susam 90-120 günde gelişme devresini tamamlar.
Bu devre içinde aylık ısı ortalamasının 20 ºC den aşağı düşmemesi ve tohumların çimlenmesi esnasında toprak sıcaklığının 15 ºC- 20 ºC ve daha yukarı ısılarda olması gereklidir.
Gelişme süresinin 25 -28 ºC lik ısı toplamına gereksinimi vardır.

SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ TOPRAK İSTEĞİ

Susam toprak isteği bakımından fazla seçici değildir her toprak koşullarında yetiştirilebilirse de en iyi şekilde kumlu-killi allüviyal topraklarda yetişir.
Orta derecede ağır humuslu topraklarda iyi gelişmesine karşın fazla killi ve kireçli ağır toprakları sevmez.
Yeni tarıma açılan fundalık arazilerde de susam iyi gelişebilen bir bitkidir.

SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ EKİM NÖBETİ

Susam yetiştirme süresinin kısalığı yönünden hemen hemen her kültür bitkisi ile ekim nöbetine girebilir.
Ayçiçeği mısır pamuk ve yerfıstığı ile karışık tarımı yapılabilir.
Çapa bitkileri ve baklagillerden sonraki ekilişlerde verimli olup aynı yere arka arkaya ekilebilir.
Bölgemizde mercimek ve hububat hasadından sonra yaygın bir şekilde ikinci bir ürün olarak tarımı yapılmaktadır.
Genel olarak pamuk-buğday -susam şeklinde üçlü münavebe en çok yapılan münavebe şeklidir.

SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ TOPRAK HAZIRLIĞI

Susam tohumu çimlenme gücü yüksek tohumlarının küçük olmasından dolayı ise çıkış gücü zayıftır.
Bu yüzden susam ekilecek toprağın çok iyi hazırlanması gereklidir.
Ana ürün ekilişleri için toprak sonbahar ve kış aylarında sürülür daha sonra ilkbaharda toprak tavında iken ikileme yapılır.
Diskaro çekildikten ve son diskaro altına gerekli görülen gübre miktarı atıldıktan sonra toprak tavının kaçmaması için sürgü = tapan çekilerek toprak ekime hazırlanır.
İkinci ürün susam tarımından ana ürün hasadından sonra genellikle toprakta yeteri kadar tav bulunmaz.
Ekimden sonra tarladaki nemin hızla kaybolmasına neden olan anız tav suyu verilmeden önce iyice temizlenmelidir.
Bundan sonra toprağa gerekli tav suyu verilir.
5-7 gün sonra da tava gelen toprak pulluk derinliğinde sürülür.
Keseklerin parçalanması için 1-2 kat diskaro çekilir son diskaro altına gerekli gübre miktarı atıldıktan sonra sürgü çekilerek toprak ekime hazırlanır.
Ekim
Susam çimlenme gücü yüksek çıkış gücü ise zayıf bir bitki olduğundan ekimin mutlaka tavlı toprağa yapılması gereklidir.
Susam tohumları küçük ve hafif olduğundan dekara atılacak tohumluk miktarının ayarlanması çok önemlidir.
Serpme ekimde dekara 800-1000gr mibzerfle sıraya ekimde 400-600 gr tohum yeterlidir.
Genelde ekim iki şekilde yapılır.
Serpme Ekim
İyi bir tohum yatağının hazırlanmasından sonra tohum dere kumu ile karıştırılarak usta ekicilere yaptırılmalı tohumun tavlı toprağa düşmesi için hafif bir diskaro ve sürgü çekilmelidir.
Mibzerle (sıraya) Ekim
Mibzerle sıraya ekimde sıra arası 60-70 cm sıra üzeri 20-25 cm olmalıdır. Sıra üzeri mesafeler ekimden 20-30 gün sonra tekleme esnasında ayarlanır.
Susam ekiminde en iyi sonuç mibzerle yapılan ekimden alınır.
Susam ekim derinliği 1.5-2.5 cm olmalı
Sıcak kuru ve rüzgarlı havada ekim yapılmalıdır.

SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ SULAMA

Susam su isteği aşırı olamayan bir bitkidir. Ancak yetiştirme sürecinde yapılacak düzenli sulamanın verimi arttıracağı bilinmektedir.
Kıraç ve kışlak arazilerde ana ürün olarak susuz yetiştirilirse de ikinci ürün ekilişlerinde mutlaka sulama yapılmalıdır.
2. ürün ekilişlerinde ekimden önce tarlada yeterli rutubeti sağlamak için tav suyu verilir.
Olgunlaşma sürecince 1-3 defa sulama yapılabilir.
Ancak sulamada çok dikkatli olunmalı göllenme yapılmalıdır.
Bakım
Susamda ilk gelişme çok yavaş olup çiçeklenme ile birlikte büyüme hızlandığından bitkiler 10-15 cm oluncaya kadar tarlaya girilmemelidir.
Daha sonra tarlanın otlanma durumuna göre el çapası veya mibzerle sıraya ekim yapılmış ise traktör ara çapası geçirilir sık olan yerlere seyreltme yapılır.
Susamda ilk çiçeklenme gün sayısı 45-50 gün kadardır.
Çiçeklenme başlangıcı ile beraber bitkiler boylanmaya başlar.
Sulamalardan sonra 2-3 el çapası mibzerle ekimde traktörle ara sürüm yapılır.
Bitkiler 40-50 cm boylandıktan sonra çiçeklerin döllenmeden dökülmelerine neden olmamak için tarla içine girilmemelidir.

SUSAM YETİŞTİRİCİLİĞİ HASTALIK ZARARLILARI VE MÜCADELESİ

Ekimden sonra bozkurt (Agrosit spp) ve fide devresinde görülebilen susam güvesi (Antigastra catalaunalist) ve çiçeklenmeden itibaren görülen beyaz sinek (Bemisia tabacil) zararlısına karşı uygun ilaçlarla mücadele yapılmalıdır.
Susam bitkisinde en çok görülen hastalıklar; solgunluk hastalığı susam bakteri solgunluğu yaprak leke hastalığı susam alternaryasıdır.
Bu hastalıklara karşı ekimden önce tohumlar pazarda hazır bulunan tohum ilaçlarından biri ile ilaçlanır.
Hasat Harman ve Depolanması
Bitkilerin yaprak ve kapsüllerinin sararması yaprakların kısmen dökülmesi çiçeklenmenin durması alt kapsüller elle kırıldığı zaman tohum renklerinin beyaz tanelilerde koyu sarı kahverengi tanelilerde açık kahverengiye dönüşmesi bitkinin söküme geldiğini gösterir.
Söküm elle yapılır. Elle sökülen bitkiler gelişmelerin bir süre daha devam ettireceği için 10-25 bitki bir arada bağlanarak tabanı düz ve temiz bir yerde kök kısımları dışarı ve baş kısımları iç tarafa gelmek üzere baskıya alınır.
Baskıdan çıkarılan demetler beton veya düz bir zemin üzerinde 8-10 demet bir arada olmak üzere konulur ve tepe kısmından ip veya otlarla bağlanır.
Daha sonra elde edilen tohumlar uygun harman makinalarında vantilatör vasıtasıyla savrularak temizlenir çuvallanır.
Susam yağlı tohum olduğundan iyi muhafaza edilmesi gerekir.
Hava sirkülasyonunun bulunduğu serin kuru bir yerde veya depolarda muhafazaya alınmalıdır.