YERFISTIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ

Yerfıstığı tohumları içerdiği yağ, protein, karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler ile insanlar ve hayvanların değerli bir besin kaynağıdır.
Çeşitlere göre değişmekle birlikte %44-56 oranında yağ içermektedir.
Yağı çıkardıktan sonra geriye kalan küspede yaklaşık %45 ham protein, %24 azotsuz öz maddeler ve %5,5 madensel maddeler bulunmaktadır.

İKLİM İSTEĞİ

Yerfıstığı yazlık ve sıcak iklim bitkisidir. Yetişme süresi boyunca 3000-4500oC sıcaklık toplamına ihtiyaç duyar.
Toprak sıcaklığı 15-20oC ‘ye ulaştığında yerfıstığı ekimine başlanılmalıdır.
Yetişme süresi boyunca toplam 500-600mm’lik yağış yerfıstığı için yeterli olmaktadır.
Ancak bu yağışın yetişme dönemine dağılmış olması gerekir.
Uzun bir süre yerfıstığı bitkisinin susuzluğa mahrum kalması halinde, kapsüllerin içerisindeki tohumlar tam gelişmezler ve neticede verim düşük olur.

TOPRAK İSTEĞİ

Yerfıstığı yetiştirilecek toprağın yapısı çok önemlidir.
İyi drene olmuş, gevşek yapılı, kumlu-tınlı, kalsiyumca zengin ve organik maddesi orta derecede olan topraklar ideal topraklardır.
Toprak pH’sı 6,0-6,4 arasında olmalıdır.
pH’sı 5,9’dan az asitli topraklarda Ca mineralleri alamayan tohumlar normal gelişmez, yerfıstığı kireçli topraklardan çok hoşlanmazlar.

TOPRAK HAZIRLAMA

Sonbaharda pullukla 20-25 cm. derinlikte sürülür. Kışı bu şekilde geçiren toprak ilkbaharda yüzlek olarak kültüvatör ile karıştırılır.
Daha sonra üzerinden tapan veya merdane geçirilerek toprak yüzeyi bastırılır.
Yerfıstığı ekilecek tarla kesinlikle toprak tava gelmeden işlenmemelidir. Toprak işleme sırasında meydana gelen kesekler, yerfıstığı iğnelerinin (ginofor) toprağa girmesini engeller.

GÜBRELEME

Yerfıstığı topraktaki besin maddelerini en iyi değerlendiren bitkilerden biridir. Topraktan en fazla Azot, Potas ve Kalsiyum kaldırmaktadır.
Azot Gübrelemesi
Uzun yıllar aynı yerde yerfıstığı tarımının yapılması durumunda Azotlu gübre uygulamasına gereksinim duyulmamaktadır.
Bunun nedeni köklerinde yaşayan Rhizobium bakterileri sayesindedir.
Yerfıstığı bir yetişme sezonunda Rhızobium bakterileri sayesinde yaklaşık 4,5-15 kg/da azot biriktirmekte, biriktirilen bu azotun büyük bir kısmı bitki tarafından kullanılmakta, %30-40 ise toprakta kalmaktadır.
Uzun yıllar yerfıstığı yetiştirilen veya bakteri aşılaması yapılan yerlere ekimle birlikte 4-6 kg/da Azotlu gübre (saf madde) uygulanmalıdır.
Yaklaşık çiçeklenme döneminde bitki köklerinde yeterli nodozite oluşumu var ise üst gübrelemeye gerek yoktur.
Yeni yerfıstığı ekilen yerlerde bakteri aşılaması yapılmıyor ise ekimle birlikte 4 kg/da azot uygulanmalı ‘ekimle birlikte 20 kg/da 18:46:0 verildiğinde), geri kalan 15 kg/da Azot ise ikiye bölünmelidir.
6,5-7 kg/da azot ilk sulama ile (Amonyum Sülfat) olarak 5-5,5 kg/da Azot (Amonyum Nitrat veya Üre olarak) ise ikinci sulama ile verilmelidir.
Fosfor Gübrelemesi:
Ekimle beraber verilecek fosforlu gübre yerfıstığında verim artışları sağlamaktadır. Fosfor yerfıstığında meyve oluşumunu arttırmakta, boş kapsül oranını azaltmaktadır.
Bitkinin azot alımını teşvik etmektedir. Eksikliğinde, yaprak ve meyveler tam olarak gelişemez ve küçük kalır. Yaprak solgun mavimsi bir renge döner.
Dekara 20-25 kg. 18:46:0 gübresi uygulandığında bitkinin fosfor ihtiyacı ile azotun ekimle beraber verilecek kısmı karşılanmış olmaktadır.
Potasyum Gübrelemesi :
Yerfıstığı yetişme süresi boyunca topraktan fazla miktarda K2O kaldırmaktadır. Ancak Türkiye topraklarında yeterince potasyum vardır.
Bu nedenle rasgele potasyumlu gübre uygulanmamalıdır. Fazla miktarda potasyum Ca alımını engellemekte ve toprak içerisine girmekte olan iğnelerin çürümesine neden olmaktadır. Potasyum gübrelemesi toprak ve yaprak analizlerine göre yapılmalıdır.
Hesaplanan potasyumun tamamı ekimle birlikte verilmelidir.
Kalsiyum Gübrelemesi (Kireç) :
Kalsiyum yerfıstığı için çok önemli bir besin elementidir. Toprak pH’sı 5,9’un altına düştüğünde, mutlak suretle Kalsiyum gübrelemesine ihtiyaç duyulmaktadır. Kalsiyum eksikliğinde boş meyve oranı artmakta ve tohumun çimlenme oranı önemli ölçüde düşmektedir.
Yerfıstığı ekilen tarla toprağı çok kumlu ise kalsiyum eksikliği ortaya çıkar. Bölgemizde normal topraklarda kalsiyum eksikliği görülmez. Bunun yerine kalsiyum fazlalığı nedeniyle demir eksikliği ortaya çıkmaktadır.
Kalsiyum eksikliğinde bitki bodur kalır, dal uçlarındaki yaprakların şekli bozulur veya yaprak damarları arasında lekeler meydana gelir.

EKİM

Yerfıstığı ana ürün olarak ekilmek istendiğinde toprak sıcaklığının 13-15oC’nin üzerine çıkması gerekmektedir. 13-14oC’de 15 günde çimlenme olmaktadır. Genellikle 10 Nisan-20 Mayıs tarihleri arasında ana ürün yerfıstığı ekimleri yapılmaktadır.
2.Ürün olarak yerfıstığı ekilmek istendiğinde ise buğday hasadını takip eden en kısa sürede ekim işi tamamlanmalıdır. Ekim 25 Haziran’a kadar kesin bitirilmelidir.
Yerfıstığında ekim sıklığı; ekim zamanına, yetiştirilecek çeşidin gelişme formuna ve toprak yapısına göre değişmektedir. Hafif bünyeli kumsal topraklarda ve ana ürün ekimlerinde geniş sıralı, 2.ürün ekimlerinde ve orta bünyeli topraklarda ise dar sıralı ekim yapılmalıdır.
Ülkemizde yarı yatık ve yatık büyüme tipindeki Virginia grubu yerfıstığı çeşitleri ekilmektedir. Bu nedenle sıra arası 70cm, sıra üzeri 15-25cm arasında değişmektedir. Dekara tohumluk miktarı ekim sıklığına göre 5,5-11,5kg. arasında değişmektedir. Ekim derinliği kumsal topraklarda 6-9cm, biraz ağır topraklarda 5-6 cm.’dir.

BAKIM

Yerfıstığında en önemli bakım işlerinin başında; çapalama ve yabancı ot kontrolü, boğaz doldurma, sulama ve zirai mücadele işleri gelmektedir.
Çapalama ve Yabancı Ot Kontrolü :
Yerfıstığı bir çapa bitkisidir. Bitki gelişmesi çapalama ile hızlanmaktadır. Çapalama el veya traktör ile yapılmaktadır. Sayısı tarla şartlarına göre değişir. Yerfıstığı bitkisi toprak yüzeyinde 3-4 yapraklı olduğu dönemde ilk çapa yapılmakta, gelişme ilerledikçe tarladaki yabancı ot durumuna göre 2.,3.,4. çapalar yapılmaktadır. Bitkide iğneler (ginoforlar) oluşmaya başladığında çapalamaya son verilmelidir.
Sulama
Yerfıstığı kumsal topraklarda yetiştirildiğinden, sulama suyuna olan ihtiyacı oldukça fazladır. Yerfıstığı 3 gelişme döneminde fazla miktarda suya ihtiyaç duyar.
1. Dönem : Tohum çimlenme devresi
2. Dönem : Ekimden sonraki çiçeklenme ve ginofor oluşturma devresi
3. Dönem : Meyvelerin oluşması ve olgunlaşma dönemi
Yerfıstığı gelişme döneminde en fazla suyu Temmuz ve Ağustos aylarında tüketmektedir.
Yerfıstığı tarımında ilk sulama çok önemlidir. İlk sulama döneminde bitkide yeterince çiçek oluşmalıdır. Ayrıca susuzluk nedeniyle bitkide solgunluk belirtileri görülmelidir.
Yerfıstığı için en kritik sulama zamanı; ginofor oluşumundan başlayıp, meyve olgunlaşmasına kadar geçen süredir. Bu süre içerisinde sulama aksatılırsa verimde önemli düşmeler olur.
Yerfıstığında en uygun sulama yöntemi yağmurlama sulamadır. İlk sulamada bitkiler suya doyurulmalıdır. Hava sıcaklığı ve toprak yapısına göre 15-17 gün arayla 4-5 sulama yapılmalıdır.

HASAT VE KURUTMA

Ülkemizde tarımı yapılan yerfıstığı çeşitleri 150-160 günde hasat olgunluğuna gelmektedir.
Yerfıstığında hasat zamanının doğru olarak belirlenmesinde “Meye Kabuğu Soyma” yöntemi kullanılmaktadır. Bu yönteme göre kırmızı-kahverengi kabuk renkli meyve oranı %55-65 olduğunda hasat zamanı gelmiştir. Hasat makine ile yapılmaktadır.
Yerfıstığı ilk hasat edildiğinde meyveler yüksek oranda rutubet içermektedir. Bunun %9-10 kadar düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle hasat edilen ürün mutlaka kurutulmalıdır. Yerfıstığının uzun süre bozulmadan saklanabilmesi için, kabuklu olarak %9’un altında, iç olarak ise %7’nin altında rutubet içermesi gerekmektedir.

ÖNEMLİ NOT

Bahçenizi her ilaçlamanızda eğer sulama veya ilaçlama suyunuzun pH sı 8 - 8.5 ise muhakkak wet yayıcı yapıştırıcı kullanınız.
(Ülkemizin birçok yöresinde toprak ve su pH sı 8- 8.5 hatta 9 a kadar çıkmaktadır.)
Üretilen bütün ilaçlar 6 - 7 pH aralığına göre üretilmektedir.
En Kaliteli ilaçlar dahi 6 ila 15 dakika arasında, % 30 varan oranlarda etkisini kaybetmektedir. (Kesilmiş yoğurt örneği gibi)