YILDIZ ÇİÇEĞİ (DALYA) YETİŞTİRİCİLİĞİ

İsveçli botanikçi Andreas Dahl’dan adını almıştır. Yumrulu, çok yıllık bir bitkidir. Çiçek tablaları düz, kenar çiçekleri dilsi formlu, iç kısımdakiler borumsu formdadır. Çiçek renkleri çok değişiktir.
Yaprakları karşılıklı dizilmiş, tek veya üç parçalı, kenarları dişlidir. Yıldızlar gerek çiçek formları ve gerekse renkleri bakımından çok değişken bitkilerdir.
Güzel katmerli bir çeşidin kısa süre sonra yarı katmerli şekle dönüşmesi ve renginin de değişimi mümkündür. İki renklilerde rengin birisi kaybolabilir. Aynı bitkinin ayrı dalları farklı renkli çiçekler oluşturabilir.
Üretimi
En kolay üretim köklenmiş ve sürmüş yumru grubunun ayrılmasıyla olur. Yaprak gözü veya tomurcuğu bulunmayan yumru gelişemez, çürür. Ayrıca çelik, aşı, tohum, yumru ve ayırma ile de üretmek mümkündür.
Yeşil çelikle üretim: Çelik materyali kazanmak amacıyla yumrular, ocak ayında 5 -8
cm kalınlığında kum+torf karışımına yumrunun boyun kısmı harcın dışında kalacak şekilde
dikilir. Ölçülü sulama yapılır. Sisleme altında 18 – 20 0 C sıcaklıkta 2- 3 hafta içerisinde yumrular sürerek çelikler alınır.
Bu genç sürgünler 5 – 8 cm olunca sürme noktasından ana bitkiden ayrılır. Bir yumrudan 15 – 50 adet çelik alınabilir.
Alınan çelikler yumrunun dikildiği aynı harç içerisine dikilir. Çelikler 20 – 25 0 C’de 10 – 14 gün içerisinde köklenir. Fidelerde üç çift yaprak oluştuktan sonra uç alma yapılarak bitkinin dallanması sağlanır.
Aşı ile üretim: Şubat ayında seradaki bitkilerde yapılır.
Tohumla üretim: Şubat – mart aylarında atılır. Ekilen tohumların üzeri ince bir
harçla kapatılır. Tohumlar 24-26 0C’de 1-2 haftada çimlenir. Tohum ekiminden
çiçeklenmeye kadar 12 – 14 hafta geçmesi gerekir.
Yumru ile üretim: Çelik almak için dikilen yumruların sürgünleri uzadıkça haziran ayından itibaren 30 – 50 cm yukarıdan budanır. Çiçek açmalarına izin verilmez.
Yıldız bitkisinin toprak üstü kısımları uzun gün reaksiyonu verirken, toprak altı kısmı kısa gün reaksiyonu vermektedir.
Bu nedenle bitki sonbahardan itibaren yumrularını oluşturmaya başlar.
Yumru üretimi açık alanda yapılabilir.
Artık bunlar yeni senenin çiçeğini verecek olan materyallerdir. Yumrular, ayrılarak saksılara dikilir.
Ayırma ile üretim: Az kullanılan bir yöntemdir. Şubat – mart aylarında gelişmiş anaç
bitkiler topraktan çıkartılır. Büyüklüklerine göre keskin bir bıçakla kesilerek küçük parçalara ayrılır. Bunlar saksıya dikilerek yeni çiçekler elde edilir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu, her yumrunun üstte bir kök boynunun bulunmasıdır.
Aksi halde göz bulunmadığı için yumrunun sürmesi söz konusu değildir.
Ekolojik İstekleri
Kültür çeşitlerini kolayca yetiştirmek mümkündür. Yıldız bitkisi ilk çimlenme sırasında 18 – 26 C sıcaklıkta çimlenir.
Ancak daha sonra sıcaklık düşürülmelidir.
12 C yıldız bitkisinin gelişmesi için normaldir. Bol sayıda ve erken çiçek açması için güneşli – havadar ortamlara gereksinim duyar.
Humuslu ve hafif tınlı topraklardan çok fazla hoşlanır. Fazla asitli topraklardan hoşlanmaz.
Yumruların kışın dondan korunması gerekir. Bu ortamın kuru ve havadar olmasına dikkat edilmelidir.
Yıldız bitkisi fotoperiyodik reaksiyon gösterir.
Toprak üstü kısımları uzun gün koşullarında, toprak altı kısımları ise kısa gün koşullarında iyi gelişir.
Toprak üstü kısımlarının iyi gelişebilmeleri için günlük en az 12 saatlik ışığa gereksinim vardır. Aksi halde gelişim yavaşlar.
Çiçek taslağı oluşumu için de uzun gün gereklidir. Kısa gün koşullarında özellikle katlı çeşitlerde kalite düşüklüğü görülür.
Çok dallanma ve çok sayıda çiçek ancak uzun gün koşullarında elde edilir. Yumruların gelişmesi söz konusu olduğunda kısa gün koşullarının sağlanması gerekmektedir.
Bunu sağlamak için 20 – 30 gün süre ile bitkilere günlük 8 – 11 saat ışık vermeli, diğer zamanda bitkiler karanlıkta bırakılmalıdır.
Peyzajda Kullanımı
Yıldızların, çiçek bordürlerinde tek veya birkaç sıra üzerinde dikilmeleri daha etkili olmaktadır. Aralarına yıldızla uyuşabilen ve yıldız çiçekli iken çiçeklenmeyen mevsimlik bitkiler dikilerek yeşil bir yüzey oluşturulabilir.
Balkon bitkisi ve hatta kesme çiçek olarak da kullanılmaktadır.
Doğal olarak Meksika’da yetişmektedir. Çiçeklenme zamanı kasımdır. 6 metreye kadar boylanır. Dallanma göstermez. Ilıman iklimlerde alt kısmı odunlaşır.
Yaprakları büyük, 70 cm uzunluğunda ve 50 cm genişliğindedir.
Çevredeki dil çiçekleri 8 adet ve açık erguvan renginde, ortadaki boru çiçekleri solgun pembe renklidir.
Yıldız cinsine ait oldukları şüpheli olan türler: Bu gruptaki yıldızların tamamının 1791 yılında Meksika’dan getirilen dahlia pinnata ile dahlia juarezii olduğu düşünülmektedir.
Bunlar Avrupa’da ıslah edilmiştir.
Bir metre kadar boy yapar. Dallanma gösterir.Yapraklar bir sap üzerinde karşılıklı ve
dörtlüdür.Üst yapraklarda sap üzerinde sağlı sollu birer yaprak bulunur.
Yaprak kenarları kertikli, yaprakların üst yüzü yeşil, alt kısmı gri – yeşil renklidir.
Çiçek tablası, yatay veya hafif büküktür.
Dil çiçekleri 8 adet tozlanabilir özellikte ve pembe renklidir.
Kökleri yumruludur. Bugün yetişen dahlia hibritlerinin oluşmasında önemli rol oynayan türlerdendir.
Bahçelerde kullanılan örnekleri üç grupta toplamak mümkündür.
Yalınkat çiçekliler: Çiçek tablalarının içe yakın kısımlarındaki çiçekleri sarı, borumsu yapıda, kenar çiçekleri muntazam ve dil şeklindedir.
Yarı katmerli yıldızlar: Çeşitli ırkları vardır. Özellikle şakayık yıldızları dikkat çeker.
Büyük yapılı çiçek tablaları, çift sıralı ve bir kısmı tam gelişememiş küçük çiçeklerden oluşmuştur.
Katmerli çiçekli yıldızlar: İç kısımlardaki çiçekler belirsizdir.
Çiçekleri çok sıktır.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Bakteriyal solgunluk hastalıkları, bakterilerin oluşturduğu gal hastalıkları, virüslerin neden olduğu yaprak leke hastalıkları, botrytis, yaprak bitleri ve kırmızı örümcek en çok karşılaşılan problemlerdir