SARDUNYA YETİŞTİRİCİLİĞİ

Sardunyaların Güney Afrika’da 230 kadar türü doğal olarak yetişmektedir. Mutasyon ve melezleme sonucu çoksayıda kültür formları ortaya çıkmıştır. Genel olarak salon ve balkonlarda saksı ve kaplarda, park ve bahçelerde bordür ve parterlerde yetiştirilir.
Çok yıllık otsu veya yarı odunsu çalı şeklinde bitkilerdir. Yaprakları parçalı ve palmat damarlıdır, orta kısımları açık, kenarları koyudur.
Çiçekleri yalınkat veya katmerli ve değişik renklerde ( kırmızı, ateş kırmızı, turuncu kırmızı, pembe, beyaz kenarlı ) olan bitkilerdir. Akdeniz Bölgelerinde bütün kışsüresince, bahçelerde çok yıllık ve sarılıcı çiçek olarak kullanılır.
Çeşitleri
Doğada 400 türü bulunan pelargonium cinsinin P. Zonale’den başka kültürü yapılan sardunya çeşitlerini genel olarak dört grupta inceleyebiliriz:
a) Pelargonium Hortorum Bailey :(Kemer veya yatık sardunyasıdır.)
Bu gruba giren çeşit ve kültür formları dekoratif amaçla, saksı ve bahçe çiçeği olarak en çok yetiştirilen ve kullanılan sardunyalardır.
Akdeniz Bölgesin’de bahçelerde ilkbahardan sonbahara kadar sürekli çiçek açar.
Genellikle kırmızı , ateş kırmızı , pembe , turuncu kırmızı , beyaz kenarlı değişik renkte , yalınkat ve katmerli çiçekleri bulunan çeşitleri vardır. Bu gruba yaprak ve çiçek şekilleri , büyüklüğü ve renkleri çok değişik olan çok sayıda melez bitki girer.
b) Pelargonium Peltatum : (Sarmaşık yapraklı sardunyalar , sakız sardunyalardır.)
Bu gruba giren bitkiler , sürünücü ve sarılıcı olarak büyür. Genellikle asılı sepetlerde , pencere ve balkonlarda saksı ve kasalar içinde, yüksek yerlerde, sarkıcı ve sarılıcı bitki olarak yetiştirilir. Açık menekşe , mor , parlak kırmızı , pembe veya beyaz renkte , yalınkat veya katmerli çiçekleri ile çok dekoratif bir görünüşe sahiptir.
c) Pelargonium Domesticum : (Güzel ve gösterişli çiçekli sardunyalardır.)
Bu gruba giren sardunya bitkileri, yaz ayları çok sıcak geçen bölgelerde çiçek açmaz. Serin bölgelerde çiçek açar. Çiçekleri çok güzel ve gösterişlidir.
d) Kokulu Sardunyalar:
Pek çok tür, varyete ve melezleri içine alan sarduınya grubu, yapraklarının güzel kokuları ve egzotik şekillerinden dolayı yetiştirilir. Çiçekleri pek gösterişli değildir. Fakat yaprakları gül , tarçın , elma , portakal , ceviz gibi diğer birçok kokuları ihtiva eden 200’ den fazla kültür formu vardır.
Üretimi
Saksı çiçeği üretiminde en çok pelargonium x hortorum bailey nin melez kültür formları kullanılır. Çiçekler katmerli, yarı katmerli ve sade olabilir. Son yıllarda yaprakları kemerli, benekli ve alacalı olan melezler ıslah edilmiştir. Üretimi tohum ve çelik ile yapılır. Tohumlar, herhangi bir tohum kompostuna şubat ayında ekillir. Ortam sıcaklığı 16- 18 0 C’ de tutulursa beş on gün içerisinde
çimlenir. Burada oluşan fideler dört beş yapraklı olunca küçük saksılara şaşırtılır.
Tohumla yetişen bitkilerin kolay çiçek açması için fidelere 3500 ppm’ lik Klormequat uygulanabilir.
Uzun gün şartlarında ve yüksek ışık şiddetinde çiçeklenme çok iyi olur.
Fakat kış aylarında 15 0 C sıcaklıktaki seralarda çok güzel çiçek açar.
Pelargoniumlarda en uygun çelik alma zamanı temmuz –eylül ayları arasında olmasına karşın; ocak –şubat aylarında da çelik alınabilir.
Çelikler 7,5 cm uzunluğunda olmak üzere, çiçek tomurcuğu taşımayan yan sürgünlerin uçlarından alınır.
Çelikler fazla uzun değil ise uçtaki son yaprak bırakılır.
Aksi takdirde bu yaprak da koparılmak imagesiyle uzaklaştırılır.
Çelikler birkaç saat kurumaya bırakılır.
Alınan çelikler hacim olarak eşit miktarda turba ve kum veya perlit karışımına dikilir.
Çelik saksı veya kasalar, kasım başı veya ortasından itibaren serada 10 - 14 0 C’ lik sıcaklıktaki serin, havadar bir yere alınır.
Çürümeyi önlemek için fazla su verilmemelidir.
Ayrıca ortam sıcaklığının 20 0 C olması halinde çelikler onaltı, yirmi gün içerisinde köklenir.
İlk şaşıtma ocak- şubat içerisinde yapılır. Gelişen genç bitkilerde toplu ve kuvvetli
büyümeyi sağlamak maksadı ile hafif budama yapılması uygundur.
Sıcaklık
En iyi gelişmesini 15 0 C dolayında gösterirler. Kışın, sıcaklığın 7 – 10 0 C olan yerlerde muhafaza edilmelidir.
Orantılı Nem
Sardunya bitkileri genel olarak yüksek orantılı nemden hoşlanır. Ortamın yüksek orantılı neminin yaklaşık olarak % 70 civarında olması istenir.
Işık
Kışın bol ışıklı , yazın ve çiçeklenme döneminde ise P. grandiflorum hafif güneşli , Pelargonum peltatum ve Pelargonium zonale ise bol güneşli yerlerde iyi gelişme göstermektedir.
Saksı Harcı
Saksı kompostu olarak iki kısım tınlı toprak , bir kısım turba ve bir kısım kumun karışımına bir miktar odun kömürü ve kireç taşı tozu eklenerek elde edilen harç kullanılır.
Saksı Değiştirme
Her yıl mart ayında yapılır. Saksı değiştirilecek olan bitkinin toprağı hafifçe nemlendirilir. Bitki kök
boğazından tutularak ters çevirilir. Toprağın dağılmamasına özen gösterilir.
Yeni dikeceğimiz saksıya kullanacağımız karışımdan bir miktar konulduktan sonra bitkimiz, köklerinin dışarıda kalmamasına özen göstererek dikkatlice yerleştirilir.
Üzerine yine karışımdan konularak hafifce bastırılmalıdır.
Saksı tam ağzına kadar doldurulmamalı saksının en üst kısmı ile toprak arasında yaklaşık 1 cmm boşluk bırakılmalıdır.
Gübreleme
Yetiştirdiğimiz bitkileride nitelik ve nicelik yönünden yüksek kalitede ürün elde etmek için gübreleme yapmamız gerekmektedir.
Nisan –eylül ayları arasında haftada bir kere 3 g / l kompoze gübre verilmedir.
Sulama
Büyüme ve çiçeklenme dönemlerinde ( pelargonium grandiflorum da mart – eylül ; pelargonium
peltatum ve pelargonium zonale de mart –kasım ayları arasında ) bolca sulanmalı, çok sıcak havalarda su püskürtülmelidir.
Çiçeklenme bittikten sonra fazla su verilmemeli , saksı toprağı orta derecede nemli hatta biraz kuru tutulmalıdır.
Budamaa
Çalımsı formdaki yaşlı bitkilerin sürgünleri mart ayında yarı yarıya veya 1 / 3 oranında budanır.
Çelikle üretilen genç bitkilerde dallanmayı teşvik etmek için sürgünler yaklaşık 15 cmm e ulaştığında uç alma yapılmalıdır.