Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların (ilaç, gübre gibi) olumsuz
etkilerinin insan ve toplum sağlığı üzerindeki zararları artarak kendini
göstermeye başlamıştır.
Son yillarda tüm bu olumsuz etkilerin ortadan
kaldirilmasina yönelik olarak kimyasal gübre ve tarimsal savas ilaçlarinin hiç
ya da mümkün oldugu kadar az kullanilmasi, bunlarin yerini ayni görevi yapan
organik gübre ve biyolojik savas yöntemlerinin almasi temeline dayanan Ekolojik
Tarim uygulamalari gelistirilmistir.
Organik tarimin kimyasallarin kullanimi ve toprak verimliligi açisindan getirmis
oldugu sinirlamalar asagida özetlenmistir.
-Organik tarimda petrol kökenli ürünler 3 yil kullanilmamis olmalidir
-Sentetik gübreler ve pestisitler, üre ve Round-Up gibi
-Toprak verimliligi için yalnizca dogal ürünler ve pest amenajmani
-Konvansiyonal ve organik alanlar arasindaki uzaklik en az
-Hayvansal üretimde hormonlar, antibiotik veya sentetik ürünler
kullanilmamalidir.
-Yalnizca 100% organik yem, çayir veya otlaklar
Özelikle son 40-50 yil içerisinde uygulanan tarim sistemlerinde, ticaret
gübreleri gibi petrol kökenli kimyasallara bagimli kalindigi görülmektedir.
Ancak tarimsal alanlarin verimliliginin sürdürülebilirligi sadece bu sentetik maddeler ile devam edemez.
Toprak verimliligi toprakta var olan ve sürekli
azalan organik maddelerin içerigi ile de sinirlidir
NOKSANLIK BELIRTILERINE GÖRE BAZI ORGANIK GÜBRELERIN KULLANIMI
Toprak asitligi Toprak çok asitse, P, Ca, Mg alinabilirligi düser, Fe, Cu, Mn
toksisitesi görülebilir -Aragonit -Dolomitik kireç tasi
Bor Yavas büyüme, zamklanma, meyve içinde mantarlasma -Bor (% 10) -Bor (%14,3)
Kalsiyum Kirmizimsi-kahverengi yapraklar, yapraklarda kenar kurumasi -Jips
(alkalin topraklar için) -Kireç tasi -Kaya fosfat -Dolomitik kireç tasi (Asit
topraklar için)
Bakir Yapraklar fincan gibi kivrilma ve kuruma -Bakir sülfat -Azotlu
gübrelemenin azaltilmasi
Demir Damarlar arasi kloroz -Demir selat (%10) -Demir sülfat -Fosforlu
gübrelemenin azaltilmasi
Magnezyum Alt yapraklarda kloroz, kirmiziya dönme -Epsom tuzu (Alkalin topraklar
için) -Dolomitik kireç tasi (Asit topraklar için)
Mangan Önce genç yapraklarda baslayan kloroz -Mangan sülfat
Molibden Sararmis ve solgun yapraklar -Dolomitik kireç tasi (Asit topraklar
için)
Azot Açik yesil veya sarimsi yesil yapraklar -Kan unu -Pamuk çekirdegi unu
-Misir nisastasi unu (10-0-0) -Tüy unu -Deri unu
Fosfor Yapraklar önce koyu yesil sonra kirmizi mor -pH’nin yükseltilmesi -Kemik
unu -Kaya fosfat -Yarasa gübresi
 |
| YEAST Factory |
| Turn-Key DOTP Plant |
|
Kaynak |
% N |
% P2O5 |
% K2O |
Yarayislilik |
|
Ahir gübresi |
0,5-1,0 |
0,15-0,20 |
0,5-0,6 |
Orta |
|
Tavuk gübresi |
2,87 |
2,90 |
2,35 |
Orta-hizli |
|
Kompost |
1.5-3.5 |
0.5-1.0 |
1.0-2.0 |
Yavas |
|
At gübresi |
0.3-2.5 |
0.15-2.5 |
0.5-3.0 |
Orta |
|
Kemik unu |
0.7-4.0 |
18.0-34.0 |
0. |
Yavas-orta |
|
Kan tozu |
12.0 |
1.5 |
0.57 |
Orta-hizli |
|
Deniz yosunu |
0. |
0. |
4.0-13.0 |
|
|
Odun külü |
0. |
1.0-2.0 |
3.0-7.0 |
Hizli |
|
Pamuk toh.küs. |
6.0 |
2.0 |
1.0 |
Yavas |
AHIR GÜBRESI
Ahir gübresi, büyük ve küçükbas hayvanlarin diskilari ile ahirlarda hayvanlarin
altina serilen yatakliktan olusur. Ahir gübresi, bir yandan topragin yapisini
olumlu yönde etkilerken, diger yandan bitkiler için gerekli besin elementlerini
saglayarak ürün miktari üzerine olumlu etki yapar. Bu etkileri su sekilde
siralayabiliriz:
-Topragin su tutma kapasitesini artirir.
-Suyun toprak yüzeyinde bagimsizca akmasina, buharlasmasina ve tarima elverisli
topraklarin tasinip götürülmesine engel olur.
-Topragin kolay tava gelmesini saglar.
-Toprak isisini bitki gelismesi için uygun duruma getirir.
-Topraklarin pH’si üzerinde etkili olmaktadir.
-Ahir gübresi, organik yapisi nedeniyle toprak havalanmasina olumlu etki yapar.
Öte yandan ahir gübresinin toprakta parçalanmasi sonucu olusan karbondioksit ve
organik asitler, bitki besin elementlerini bitkiler için yarayisli sekle
sokarlar.
-Ahir gübresiyle topraga fazla miktarda mikroorganizma verilir. Böylece toprakta
biyolojik degisimlerin hizi artar.
-Degisik hayvan gübrelerinin N, P, K içerikleri Çizelge 5’de verilmistir.
Çizelge 5. Degisik hayvan gübrelerinin besin elementi içerikleri (Follett ve
ark. 1981)
Gübre Besin elementi, % kuru madde
N P K
Sigir gübresi At gübresi Koyun gübresi Domuz gübresi Tavuk gübresi** 2,0 (1,0)*
1,7 (1,0) 4,0 (1,0) 2,0 (1,0) 3,9 (1,0) 1,0 (0,5) 0,3 (0,2) 0,6 (0,2) 0,6 (0,3)
2,1 (0,5) 2,0 (1,0) 1,5 (0,9) 2,9 (0,7) 1,5 (0,8) 1,8 (0,5)
* Parantez içerisindeki rakamlar N=1,0 oldugu zaman P ve K’un oransal
degerlerini göstermektedir.
** Kovanci ve ark. (1989)
Ahir gübresi içerdigi mikro elementler nedeniyle de deger tasimaktadir. Çizelge
6’te de görüldügü gibi ahir gübresinde Mn, Zn, B ve Cu dikkate deger düzeyde
bulunmaktadir.
Çizelge 6. Ahir gübresinin mikro element içerigi (Simpson 1991)
Mikro elementler Miktar, g ton-1
Mangan (Mn) Çinko (Zn) Bor (B) Bakir (Cu) Molibden (Mo) Kobalt (Co) 50-100 20-40
10-15 10-12 0,4-0,7 0,8-1,2
Gübrelerin içerikleri üzerine çesitli etmenler etki yapmaktadir. Hayvanlarin
yetistirilme sekli, yas durumu, altlik materyalinin cinsi ve gübrenin saklanma
sekli vs. içerigini önemli derecede etkiler.
Ahir gübresinde bulunan bitki besin elementlerinin büyük bir bölümü suda
çözünebilir haldedir (Çizelge 7). Bitkiler için ahir gübresindeki fosfor,
kimyasal gübrelerdeki fosfora göre çok daha yararlidir.
Çizelge 7. Degisik hayvanlara ait yataklik içeren gübrelerin organik madde ile
bitki besin
elementlerinin suda çözünebilme oranlari, % (Tisdale ve Nelson 1956)
Hayvanin cinsi Organik madde Azot Fosfor Potasyum
At Süt inekleri Koyun 5 7 7 53 50 42 53 50 58 76 97 97
4.1.1. Ahir gübresinde yitme;
Ahirda yada ahirdan çikarildiktan sonra gereken dikkat gösterilmez ve yeterli
önlemler alinmaz ise, tarlaya tasinmadan çok önce ahir gübresi degerini büyük
ölçüde yitirir. Bu yitme çesitli sekillerde olabilir;
Sivi diskinin yitmesi bitki besin elementleri yönünden önemli bir sorundur. Ahir
gübresinde bulunan toplam bitki besin elementlerinin yaklasik % 50’si sivi diski
içerisindedir. Yeterli miktarda yatakligin kullanilmamasi durumunda sivi diski
ahirin tabanindan ve gübre yigininin altindan sizarak önemli ölçüde yiter.
Ahirdan çikarilan gübre açikta ufak ve gevsek yiginlar seklinde birakildigi
zaman yikanarak yitme büyük boyutlara ulasir.
Buharlasma sonucu gaz seklinde yitme asal olarak gübrenin azot ve organik madde
içeriginde görülür. Amonyak yitmesi, amonyum karbonat konsantrasyonu ve sicaklik
artisina bagli olarak artar.
Ihtimar aninda gübrenin organik maddesinde önemli miktarda yitme olmakta ve bu
da karbonhidratlarin parçalanarak yitmesinden kaynaklanmaktadir.
4.1.2. Ahir gübresinin uygulama zamani, sekli ve miktari:
Ahir gübresinin uygulama zamani, sekli ve miktari; toprak özeligine, bitkinin
cinsine, çevre kosullarina ve kimyasal gübrelerin uygulama yöntemine, zamanina
ve miktarina bagli olarak belirlenir. Ancak bu sekilde ahir gübresinden en
yüksek yararin saglanmasi olanaklidir.
Ortadan inceye degin degisen tekstüre sahip topraklara normal düzeyde uygulanan
ahir gübresinden bitki besin elementlerinin yitmesi göreceli olarak daha azdir.
Bunlar sonbahar kis aylarinda ahir gübresinin güvenle uygulanabilecegi
topraklardir. Ancak bu topraklarda bitki besin elementleri göreceli olarak daha
fazla fikse edilir. Kumlu yada egimli topraklara, yikanma ve erozyon nedeniyle,
ekimden çok önce ahir gübresinin uygulanmasi dogru degildir.
Tarlaya tasinan ahir gübresinin zaman yitmeden düzenli bir sekilde serilip
toprakla karistirilmasi gerekir. Bir dekar topraga en az 1 ton ahir gübresi
düzenli bir sekilde serilebilir.
Genel olarak ahir gübresi ihtimarin normal olabilmesi için yeterli havanin
bulunabilecegi bir derinlige uygulanmalidir. Bu derinligin ahir gübresinin
kurumasina olanak vermeyecek düzeyde olmasi da akildan çikarilmamalidir. Ince
tekstürlü yada nemli topraklara oranla, kumlu geçirgen topraklara gübrenin daha
derine uygulanmasi gerekmektedir.
Toprak yüzeyine serildikten hemen sonra, zaman yitirilmeden ahir gübresinin
toprakla karistirilmasi gerekir. Aksi halde, gübredeki azot amonyak seklinde
kaybolur.
Genelde topraga uygulanacak ahir gübresi miktarinin belirlenmesinde topraktaki
organik madde miktari, yetistirilecek bitkinin cinsi, toprak tekstürü ve yagis
miktari dikkate alinmalidir. Örnegin organik maddece yoksul topraklara daha
fazla ahir gübresi uygulanmalidir. Öte yandan organik maddece yoksul hafif
tekstürlü topraklara agir tekstürlü topraklara oranla daha fazla ahir gübresi
uygulanmasi ayrica hafif tekstürlü topraklara gübrenin bir degil birkaç kez
uygulanmasi gerekir. Ayni sekilde fazla yagis alan yöre topraklarina göreceli
olarak daha fazla gübre uygulanmalidir.
Kültür bitkilerinin ahir gübresinden yararlanma dereceleri de birbirinden
ayrimlidir. Örnegin çapa bitkileri, kültür bitkileri içerisinde ahir gübresinden
en fazla yararlanan bitki gruplaridir. Buna karsin tahil bitkilerinin ahir
gübresinden yararlanmalari çapa bitkilerine oranla çok daha azdir. Tahil
bitkileri içerisinde çavdar ahir gübresinden en fazla yararlanmaktadir.
Organik tarim yapan isletmelerde topraga ilave edilen hayvan gübrelerinde N
mineralizasyonunun kontrolünde geleneksel tarimda yapilan uygulamalar
geçerlidir. Mineral gübrelerden ve ahir gübresinden fosfor ve potasyumun
aliminda küçük farkliliklar vardir. Organik ve geleneksel sistemde P ve K’nin
döngüsündeki farkliliklardan kaynaklanmaktadir.
Ahir gübresinin topraga ilave edildiginde net mineralizasyonu C/N orani etkiler.
Daha yüksek C/N oranina sahip materyaller toprak organik maddesinin
yapilanmasinda ve besin elementlerinin uzun dönem için temininde daha yüksek
degere sahiptir.
Organik gübreler kisa ve orta dönem için besin maddelerinin temini yaninda uzun
dönemde toprak organik maddesi düzeylerini artirmak suretiyle toprak verimliligi
için oldukça önemlidir.
4.2.TAVUK GÜBRESI
Tavuk gübresi, azot içerigi yönünden diger çiftlik gübrelerine oranla daha
degerlidir, nem içerigi az ve kuru madde miktari yüksektir. Ancak dogrudan
kullanilmasi durumunda bitkide yanmalara neden olabilir. Bu nedenle ya topraga
az miktarda uygulanarak, veya sap, saman, turba ve yosun ile karistirilarak
bitki besin düzeyi seyreltilip kullanilabilir. Tanklarda biriktirilerek ve
yeterince su katilarak hem çözülmesi kolaylastirilir, seyreltilir ve hem de
sulama suyuna ilavesi kolaylastirilir. Çizelge 8’de tavuk gübresinin bitki besin
maddesi içerikleri verilmektedir.
Çizelge 8. Tavuk gübresinin besin maddesi içerikleri, firinda kurutulmus agirlik
esasina göre
(Aydeniz ve Brohi 1991).
%
Nem N P K Ca Mg S 36,9 2,0 1,91 1,88 3,42 0,52 0,49
ppm
Fe Zn Mn Cu B Mo 1347 120 333 31 28 135
4.3.KOMPOST
Tarimsal isletmeden veya isletme disarisindan gelen bitkisel ve hayvansal
kaynakli tüm organik artiklar kompost yapiminda kullanilir. Bitkisel saplar,
yapraklar, yabanci otlar, mutfak artiklari kompost yapimi için uygundur.
Bahsedilen bu materyaller iyice karistirilip tabani sikistirilmis bir yerde
yigin yapmak üzere hazirlanir. Alta bir tabaka saman serilerek sizma engellenir.
Üzerindeki yigin 1-
Organik kalintilarin kompostlastirilmasinda hiz kazanmak için, bazi
mikroorganizmalar da kullanilabilir. Bunlar genelde selülotik ve lignolitik tip
mikroorganizmalardir. Bakteri, fungus ve aktinomisetlerin kompostlasmaya etki
eden mikroorganizmalar oldugu bilinmektedir. Bakteriler belirtilen bu
mikroorganizmalar içinde en fazla bulunan ve en hizli ayrismayi saglayan
gruptur. Bunlar küçük ve basit yapida olup, çesitli formlarda ve çevresel
kosullarda yasarlar. Funguslar, daha büyüktür ve düsük nem ile düsük pH
derecelerine toleranslidir. Ancak oksijen azligina dayanamazlar ve odunsu
dokular gibi ayrismaya direnci olan maddelere etkilidirler. Aktinomicetler,
funguslar gibi filamentler olustursalarda boyutlari daha küçüktür. Kolaylikla
ayrisan bilesikler ortamdan uzaklastiktan sonra ve nemin azaldigi durumlarda
daha fazladir. Asit sartlarda toleransli degillerdir.
Genelde bakteriler kompostlasmanin ilk döneminde, fungus ve aktinomicetler ise
daha dayanikli maddelerin kaldigi ikinci dönemde islevde bulunurlar. Kosullarin
kompostlasma için ideal oldugu hallerde genelde bakteriler hakim durumdadir.
Düsük pH’ larda funguslar, düsük rutubette ise hem fungus ve hem de
aktinomicetler etkin olur. Oksijen azalmasi durumunda ise funguslar azalir
anaerobik bakteriler artar.
Bitki kalintilari kompostlastirildiktan sonra gübre olarak kullanilmasi
sirasinda toprak tipi, bitki çesidi, uygulama miktari, zamani ve metodu dikkat
edilmesi gereken konulardir.
Toprak konusunda dikkat edilecek nokta, topragin bünyesi, arazinin egimi ve
taban suyu yüksekligidir. Toprakta mevcut azot miktarini da dikkate almak
gerekir. Belirlenen oran bitkiler tarafindan etkin olarak kullanilabilecek,
tohum çimlenmesine veya genç bitkilere zarar vermeyecek ve toprak içine
gömülebilecek düzeyde olmalidir.
Çizelge 9. Ideal bir komposta ait özelikler (Anaç ve Okur 1998)
Özelikler Istenilen degerler :
C:N orani Partikül büyüklügü Nem içerigi Hava akisi Isi PH Yigin yüksekligi
Mikrobiyolojik aktivite 25-30 Havalandirilan sistemlerde
Bazi ürün gruplari ve yagisa göre uygulanacak kompost miktarlari asagida
verilmistir:
Sebzeler, patates ve çeltik için: 2.5 ton da-1
Yillik yagis
Yillik yagis
Bütün organik gübrelerde oldugu gibi kompostlarda toprak islemesi sirasinda ve
ekimden 2-3 hafta önce yeterli nemi olan topraga gömülerek verilmelidir.
Kompost edilmis ahir gübresi:
Ahir gübresi yalnizca ürün beslenmesine katkida bulunmaz ayni zamanda besin
elementleri stabilitesi üzerine de etkilidir. Kompost edilmis ahir gübresi besin
elementlerince daha ileri asamada stabildir. Yapilan çalismalarda kompost
edilmemis ahir gübresi topraga uygulandiginda toprak mineral N içerigi bir hafta
sonra 20 mg/kg dan 120 mg/kg’a, kompost edilmis ahir gübresi uygulandiginda ise
yaklasik iki ay sonra 20mg/kg dan 30 mg/kg’a artis gösterdigi saptanmistir.
Ahir gübresinin kompost edilmis ve edilmemis davranisina bakarak rotasyinun
degisik asamalarinda degisik sekillerde yararlanilir. Örnegin kompost edilmis
ahir gübresi düsük besin içerigine gereksinim duyan ürünlere uygulanirken taze
gübre yüksek besin gereksinimi olan ve acil gereksinim olan kosullarda
uygulanir. Taze gübre N’a esas besin maddesi olarak gereksinim duyulan
kosullarda uygulanirken, kompost edilmis gübre N kitliginin bir problem
olmayacagi kosullarda kullanilir. Kompost edilmis gübrenin kullanimi azot
ihtiyacinin fazla ve acil olmadigi kosullarda uygulanirken uzun dönem toprak
verimliligini saglar.
Kompost edilmis yesil bitki atiklari:
Son yillarda kompost edilmis sehir ve yesil ev atiklarinin kullanimina artan bir
ilgi vardir. Bahçe ve sehir atiklari tipik olarak % 1.4-1.7 N içerir, bunun
yaklasik % 0.1’i mineral N olup C:N orani yaklasik 15:1 dir. Yesil atik kompostu
alinan kaynaga bagli olarak degisiklikler göstermesine karsin gösterdigi
farklilik çiftlik gübresi kompostundan daha azdir.
Yesil atik kompostu ahir gübresi kompostuna alternatif olarak kullanildiginda
rotasyonda daha düsük verim elde edilme egilimi vardir. Bu durum azotu daha
stabil formda içermelerinden kaynaklanir. Iki kaynaktan kompost kullanildiginda
yararlanilabilir N %1-4 iken ahir gübresi kompostunda %6 civarindadir.
Yararlanilabilirlik söz konusu oldugunda kompostan organik iyilestiriciler ve
mineral gübrelerden daha fazla P ve K temin edilir.
Çim veya üçgül, tirfildan hazirlanan kompostlar yüksek konsantrasyonlarda K
(%1.3-4.4) içerirler ve kullanimlarinda yüksek Kondaktivite degerlerinin
doguracagi zararlardan kaçinmak için besin elementlerince fakir bir materyal ile
karistirilarak uygulanmalarina ihtiyaç duyulur. Sehir kompostundaki K
uygulanacak potasyum sülfattaki K nin % 64’ü kadar yarayislidir.
Kompostlarin P içerigi ve davranisi konusunda azottan daha az bilgi vardir.
Çim-ot kompostlari %0.2-0.6 P içermektedir, sehir kompostu ise %0.6 P içerir.
Sehir kompostundaki yararlanilabilir P konsantre superfosfatin yaklasik %64-71’i
kadardir.
Kompost edilmis yesil atiklar genellikle düsük oranda yararlanilabilir N
içerirken önemli miktarda P ve K kaynagidirlar.
4.4.YESIL GÜBRE:
Yesil gübre esas olarak, toprakta gerekli organik maddeyi saglamak amaciyla
yetistirilen bitkilerin, gelismelerinin belli bir devrelerinde ve henüz yesil
halde iken sürülerek toprak altina getirilmesidir. Yesil gübre bitkisi olarak
çok çesitli bitkiler yetistirilirse de baklagil bitkileri daima baklagil olmayan
bitkilere tercih edilmekte ve bunlar en iyi yesil gübre bitkileri olarak kabul
edilmektedir. Yesil gübre bitkisi olarak çok sik yetistirilen bitkiler Çizelge
10’da verilmistir.
Çizelge 10. Yesil gübre bitkileri (Kacar ve Katkat 1999)
Baklagil bitkileri Baklagil olmayan bitkiler
Yonca Çayir üçgülü Tas yoncasi Saya fasulyesi Kanada yem bezelyesi Yem börülcesi
Kirmizi üçgül Japon üçgülü Yabani tüylü fig Avusturya bezelyesi Çavdar Yulaf
Arpa Dari Karabugday Bugday Çim Sudan otu Hardal Kolza
4.4.1. Yesil gübrelemenin yararlari
Yesil gübrelemenin en basta gelen yarari topragin organik madde yönünden
varsillastirilmasidir. Özelikle ahir gübresinin az bulundugu yerlerde yesil
gübreleme yoluyla topragin organik madde düzeyi önemli miktarda artirilmaktadir.
Yesil gübre olarak uygulanan bitkinin azot içerigine bagli olarak yesil
gübreleme ile topraga azot verilir. Eger yesil gübre olarak baklagil bitkileri
kullanilmis ise topraga göreceli olarak daha fazla azot saglanir.
Yesil gübreleme ile topraga organik materyalin uygulanmasi, toprak
mikroorganizmalarina besin kaynagi saglanmasi nedeniyle, toprakta
mikroorganizmalarin nicelik ve islevleri üzerine olumlu etki yapar.
Yesil gübreleme ile yetistirilen bitkiler topragin derinliklerinden aldiklari
bitki besin elementleri ile topragin üst kisimlarinin varsil hale gelmelerine
yardimci olurlar.
Yesil gübre bitkileri toprak yüzeyini çesitli etkenlere ve özelikle erozyona
karsi korurlar.
Bir bitkinin amaca uygun yesil gübre bitkisi olabilmesi için; Hizli gelismesi,
bol miktarda vejetatif organ olusturmasi ve yoksul topraklarda bile iyi
yetisebilmesi gerekir.
4.4.2. Yesil gübre yetistirme sistemleri
Yesil gübre bitkileri baslica su sekillerde yetistirilmektedir:
Esas bitki
Yesil gübreleme yapilacak tarlada o vejetasyon periyodunda sadece yesil gübre
bitkisinin yetistirilmesidir. Ülkemizde nadasa birakilan yerler için
düsünülebilir. Fakat bu sistemde de yesil gübre bitkisinin en geç ilkbahar
sonunda topraga gömülmesi gerekir. Aksi takdirde parçalanma için yeterli su
bulamaz ve sonbahar ekimlerinde problemler dogar.
Alt bitki
Yesil gübre bitkisinin alt bitki olarak yetistirilmesi özelikle bol yagis alan
(600 mm’nin üstünde) ve özelikleri iyi olan topraklarda çok iyi olmaktadir.
Bu sistemin uygulanmasinda su ve toprak özelikleri yaninda bitki tesiri olarak
üst bitkinin gelisme süresinin de dikkate alinmasi ve seçilecek üst bitkinin
gelismesini mümkün oldugu kadar çabuk tamamlayarak tarlayi en kisa zamanda terk
etmesi gerekir.
Aniza ekim bitkisi
Esas bitkinin hasadindan sonra aniz üzerine yesil gübre bitkilerinin ekiminin
yapildigi bir sistemdir. Ekilecek bitkiye göre sonbahar veya ilkbaharda topraga
karistirilir.
4.4.3. Yesil Gübrelemenin Yapilmasi
Yesil gübre bitkileri en uygun zamanda toprakla karistirilmalidir. Burada en
önemli nokta bitkinin C:N oranidir. C:N orani büyük bitkilerin, toprakta
çürümeleri için daha uzun zamana gereksinimleri vardir.
Yagisi az olan yörelerde yesil gübrelemenin yapilmasi çok daha fazla dikkati
gerektirir. Toprakta sinirli düzeyde bulunan suyun yesil gübre bitkisi
tarafindan da kullanilacagi için asal bitkinin su güçlügü çekmesi olasidir. Öte
yandan toprakta suyun az bulunmasi nedeniyle yesil gübre bitkisinin çürümesi de
bir sorun olur. O nedenle kurak yörelerde yesil gübrelemenin yararina göre
zarari kimi durumlarda daha fazla olabilir.
4.5.DENIZ YOSUNLARI
Deniz yosunu bir toprak iyilestirici olmakla birlikte tasima masraflarinin
yüksek olmasi nedeniyle ancak lokal olarak kullanildiginda uygundur. Deniz
yosunu ekstraktlarinin yapraktan sprey olarak kullanimi oldukça yaygin olarak
kullanilmaktadir. Birçok üründe yaprak spreyleri verim artisini saglamistir. Bu
auxinler gibi içerdigi büyüme hormonlariyla birlikte içerdigi mikro besin
elementleriyle nedeniyledir. Deniz yosunu ekstraktlari yaprak spreyleri yaninda
sivi gübre olarak da uygulanabilmektedir.
5.TOPRAK ORGANIK MADDESI VE TOPRAK VERIMLILIGI
Topraga verilen organik madde topraklarin verimlilik güçlerini iyilestirmenin
yaninda, topraklarin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özeliklerini de olumlu
etkiler. Sekil 1’de sematik olarak organik maddenin topragin fiziksel, kimyasal
ve biyolojik özellikleri arasindaki iliskisi gösterilmistir.
Organik madde bitkisel ve hayvansal doku artiklarinin topraga düsüp ayrismaya
baslamasindan, mineralize oluncaya kadar ayrismanin farkli asamalarindaki
çesitli organik bilesikleri ifade etmektedir.
Organik madde, içermis oldugu bitki besin maddeleri nedeniyle önemlidir. Organik
maddenin bitkilere saglayacagi yarar topraklarin biyolojik aktivitesi ile de
yakindan ilgilidir. Organik maddenin bulunmasi mikroorganizmalarin sayisini ve
cinsini etkileyeceginden, topraktaki mineralizasyon olaylari, havanin serbest
azotunu baglama, toprak strüktür olusumunun desteklenmesi olaylari da dolayli
olarak hizlandirilmis olacaktir. Topragin fiziksel özelikleri üzerine de etkili
olan organik madde, kaba porlu bir agregat olusmasina ve bunun stabil olmasina
yol açar. Düzelen strüktürel özeliklere bagli, topraklarin volüm agirliklari,
poroziteleri, su ve hava dengeleri iyilesir. Topraga serilen organik materyal
topraklari yagmur damlasi erozyonundan korurken, topraktaki suyun buharlasmasini
da engeller. Tampon özeligi nedeni ile çogu kimyasal degisimlerin hizini
yavaslatir. Negatif elektrik yükü ile yüklü olmasi nedeniyle topraklarda önemli
bir katyon tutucu görevini de üstlenir. Organomineral bilesikler, mikrobiyel
ayrismaya karsi daha dayanikli olurken böylece organik maddenin bir yerde
korunumu da gerçeklesmis olacaktir.
5.1. Humik Maddeler
Bilesim bakimindan organik maddeyi hümin maddeler ve hümin olmayan maddeler
seklinde ikiye ayirmak mümkündür.
Humik olmayan maddeler karbonhidratlar, proteinler, peptidler, aminoasitler,
yaglar, mumlar, alkanlar ve düsük molekül agirliktaki organik asitler gibi hala
fiziksel ve kimyasal özelikleri taninabilir maddeleri içerirler. Bu maddelerin
çogu mikroorganizmalarin etkisi altinda ve kararsiz yapida olup, belli bir süre
sonunda parçalanarak dönüsüme ugrarlar.
Topraklarda ve sularda organik maddenin temel yapisini ise humik maddeler
olusturur. Bunlar amorf, koyu renkli, hidrofilik, asidik, kismen aromatik
yapidaki kompleks organik maddelerdir ve molekül agirliklari birkaç yüzden
binlere kadar genis sinirlar içerisinde degisir.
Humik maddeler asit ve alkalide çözünürlüklerine göre 3 ana fraksiyona ayrilir:
Humik asit (HA) : Seyreltik alkali çözeltide çözünür fakat alkalin ekstraktin
asitlestirilmesi ile çökelir.
Fulvik asit (FA) : Humik asit gibi alkali çözeltide çözünür ancak alkalin
ekstraktin asitlestirilmesi sonunda çözeltide kalir (çökmez). Yani hem seyreltik
alkali hem de asit çözeltilerinde çözünebilir haldedir.
Humin : Toprak veya sedimentlerden seyreltik asit veya baz çözeltileri ile
ekstrakte edilemeyen humik fraksiyondur.
Her üç fraksiyon da yapisal olarak birbirine benzerler. Fakat molekül
agirliklari,
ultimate analizleri ve fonksiyonel grup içerikleri yönünden farklilasirlar.
Fulvik asitler daha düsük molekül agirligina, fakat birim agirlik esasina göre
digerlerinden daha yüksek oranda O içeren fonksiyonel gruplara (CO2H, OH, C=O)
sahiptirler.
Bütün humik fraksiyonlar tarafindan sergilenen önemli ve ortak özelikler,
mikrobiyel bozunmaya karsi dayanikli olmalari, metal iyonlari ve sulu oksitler
ile kararli yapida suda çözünebilir ve suda çözünemez kompleksler olusturmalari
ve kil mineralleri ile etkilesimde bulunmalaridir.
NOT: Organik tarim ham humik asit tuzu (leonardit) ve bunun %1’lik KOH
çözeltisinde elde edilen ekstraktinin kullanimina izin vermektedir.
5.2.Humik asitlerin yararlari:
Humik asitlerin topraklarin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerine etkisi
asagida özetlenmistir.
Fiziksel yararlar:
Topragin yapisini iyilestirirler
Küçük toprak parçalarini birlestirerek topragin çatlamasini, suyun yüzeyden akip
gitmesini engeller
Topragin gevsekligini artirarak havalanmasini ve islenebilirligini artirirlar.
Su tutma kapasitesini artirdigindan kurakliga mukavemet saglarlar
Toprak rengini iyilestirirler ve daha çok günes enerjisi emilimini saglarlar
Kimyasal Yararlar:
Toprak pH’sini düzenlerler.
Besinlerin ve suyun kökler tarafindan alinmasini tesvik ederler.
Alkalin kosullarda metal iyonlar için dogal selat olusturarak bitki köklerinden
emilimin daha kolay olmasini saglarlar
Bitkiler için çok önemli olan organik maddeleri ve mineralleri saglarlar.
Katyon degistirme kapasitesine sahiptirler.
Demir, çinko gibi iz elementlerin bitkiler tarafindan kullanilabilecek forma
dönmelerini saglarlar.
Topraktaki azotun bitkiler tarafindan alinabilmesini en yüksek düzeye
çikarirlar.
Bitkilerdeki klorozun giderilmesine yardim ederler.
Biyolojik Yararlar:
Bitki enzimlerini uyarirlar.
Biyolojik süreçte katalizör görevi yaparlar.
Bitki köklerinin büyümesini desteklerler.
Kök hücre zarlarinin geçirgenligini artirarak, bitkilerin topraktan daha fazla
besin
maddesi almalarini saglarlar.
Bitkilerde klorofil, seker ve amino asitlerin olusmasini tesvik ederler, vitamin
ve
minerallerin miktarinin artmasini saglarlar ve fotosentezi artirirlar.
Genel olarak ürün kalitesini artirirlar.
6.MIKORIZALAR
Mikoriza bitki köklerinin belirli mantar türleri ile arasindaki karsilikli yasam
seklidir. Bu isbirliginde mikoriza bitkiden C, bitki ise mikoriza vasitasiyla
besin maddesi ve su saglamaktadir. Yani topraktaki bitki besin maddeleri sadece
bitki kökleri tarafindan degil, mikorizalar tarafindan da alinmakta ve bitkiye
ulastirilmaktadir. Sera çalismalari, mikorizalarin P alimini 3-4 kat
arttirdigini ortaya koymustur. Bir fungus türü olan mikoriza bitki kökünün içine
saldigi hifleri ile ortamin bir parçasi haline gelmekte ve bu hifler bitkiye P,
bitkiden ise disariya C vermektedirler.
Mikorizalar birçok bitkinin kökünde infekte halde ve en yaygin simbiyotik yasami
sürdürürler. Bitki kök olusumu ve topraklarin verimliligi bunlarin aktivitesine
önemli derecede etki eder. Yararlari söyle özetlenebilir:
Bitkilerin kökleri araciligi ile almakta zorlandiklari P, mikorizalar sayesinde
kökten içeriye aktarilmaktadir.
Trikalsiyum fosfat seklinde çökelmis ve yarayissiz formda olan P mikorizalar
tarafindan önemli düzeylerde yararli hale getirilmekteir.
Olusturdugu hifler yardimiyla topragin fiziksel özelliklerini düzeltmektedirler.
Kit su kosullarinda bitkinin su kullanimina önemli katkida bulunmaktadir.
7.EKIM NÖBETI (ROTASYON)
Organik tarim isletmelerinde zengin bir ürün deseni için planlama yapilmalidir.
Rotasyon planlamasi ile bitkilerin toprak üzerine olan etkileri toprak
verimliligine önemli ölçüde etkili olmaktadir. Rotasyonlarin uygulanmasinda asil
nedenler hastalik ve zararlilardan korunmayi ve toprak verimliliginin
devamliligini saglamaktir.
Toprak verimliligi açisindan iki önemli rotasyon stratejisi vardir. Baklagiller
üzerine kurulu verimliligin yapilanmasi ve ürün devresinde verimliligin
azalmasidir. Ilk öncelik bu iki dönem arasinda dengenin olmasidir. Ek amaç da
organik maddeyi artirmak suretiyle uzun dönemde verimliligi yapilandirmaktir.
Kullanilan rotasyonlar organik tarimdaki problemlerin tümüne bir cevap olamaz.
Bununla birlikte toprak verimliliginin devaminda önemli bir rol oynarlar.
Organik tarim standartlari da verimliligin korunmasi ve ekonomik faktörler
yönüyle ürünlerin seçimine yön vermektedir. Standartlar, rotasyon ile toprak
profilinden tümüyle yararlanmak ve verimliligin devami ile toprak organik madde
düzeylerinin artisini saglamak amaciyla bazi degisik kök yapisindaki derin ve
sig köklü bitkilerin karisimini önerir. Toprak, iklim, lokal pazarlar ve is
gücünden yararlanabilme seçimi etkileyeceginden bütün kosullar için uygun
kesinlesmis rotasyonlar yoktur.
Toprak verimliligi açisindan ekim nöbetinin gerekliligi söyle özetlenebilir:
-Bir ürün ayni alanda 5 yil süreyle yetistirilemez.
-Her 5 yilda bir toprak yapisini iyilestiren bir ürüne ihtiyaç duyulmaktadir.
-Örnegin: Yonca ve yulaf, arpa ve üçgül
-Toprak yapisi ve toprak verimliligi örtücü bitkiler ve baklagiller ile
iyilestirilmelidir.
-N fikse eden bitkiler
Organik tarimda ekim nöbetinin toprak verimliligi ve bitki besleme açisindan
amaçlari özetlenecek olursa:
1.Toprak verimliliginin korunmasi ve yükseltilmesi
2.Topragin organik madde miktarinin korunmasi ve arttirilmasi
3.Topraktaki besin maddelerinin korunmasi ve arttirilmasi
4.Toprak erozyonunun azaltilmasidir.
Organik tarimda toprak verimliligi açisindan ekim nöbeti programlari
olusturulurken dikkat edilecek noktalar:
-Azot tüketimi fazla olan kültür bitkileri(seker pancari, patates, pamuk, misir,
kolza) ile azot depolama özelliklerine sahip olan bitkiler ardi ardina
yetistirilmelidir
-Derin köklü kültür bitkileri (yonca, seker pancari, üçgül, kolza, pamuk,
domates, hiyar, havuç) ile yüzeysel köklü bitkilerin (hububat, pirasa, marul,
sogan, sarimsak, salata grubu) ardi ardina yetistirilmelidir. Ayni kültür
bitkisi içinde daha derin köklü ve daha saglam yapida olan çesitler tercih
edilmelidir. Erken ekim ile daha derine giden bitki kök gelisimi tesvik
edilmelidir
-Su tüketimi fazla olan kültür bitkileri (yonca, misir, çeltik, pamuk,
seker pancari) ile daha az su tüketen bitkileri (patates, hububat, sogan,
sarimsak, bezelye) arka arkaya yetistirilmelidir.
-Yetistirme döneminde yavas gelisen kültür bitkileri (pamuk, domates,
sogan, sarimsak) ile hizli gelisme özelliginde olan bitkiler (misir, soya
fasulyesi, sorgum, ispanak, marul fig, yemlik kolza, salata grubu) ardi ardina
yetistirilmelidir.
-Rotasyon planinda yer alan bitkilerin, topragin verimlilik özellikleri
üzerine olumlu ve olumsuz etkileri birbirlerini karsilikli olarak dengeleyecek
sekilde siralanmasina dikkat edilir. Kültür bitkilerinin yetisme dönemleri
disinda kalan sürelerinin olabildigince kisaltilmasi saglanirken, ana bitkiler
birbirlerini izlemeli, bos geçen süreler içinde ara bitkisi tarimina daha fazla
önem verilmelidir. Pamuk tariminin ana bitki olarak yer aldigi rotasyon
planlarinda, ara tarimda ve yesil gübre uygulamalarinda bakla, bezelye, fig gibi
baklagiller ile kolza, arpa, çavdar, yulaf gibi baklagil haricinde kalan türler
tek baslarina veya karisimlar halinde kullanilmalidir.
-Ekolojik tarim standartlarinda rotasyon planlamasi yapilirken sogan,
lahana, patates ve sekerpancarinin ayni arazide ancak 4 yil araliklarla
yetistirilebilecegi belirtilirken havuç, karnabahar ve salgamin 2 yil üst üste
yetistirilmesine izin verildigi belirtilmektedir. Ancak bu bitkilerin, bitki
kalintisi fazla olan baklagil yem bitkileri veya tahillardan sonra getirilmesi
önerilmektedir.
-Bitki kalintisi fazla olan bitkiler (baklagil, yem bitkileri, tahillar,
pirasa) ile kalintisi az olan bitkiler (patates, seker pancari, karnabahar,
lahana, sogan) ardi ardina yetistirilmelidir.
-Iyi planlamis saglikli bir ekim nöbeti ile topragin organik madde
ihtiyaci karsilanmalidir. Bu amaçla baklagil bitkileri gibi C/N orani düsük olan
ürünlere mutlaka ekim nöbetinde yer verilmelidir.
EK 1. Organik tarimin esaslari ve uygulanmasina iliskin 11 Temmuz 2002 tarih ve
24812 sayili toprak koruma ve hazirlama ile gübre ve toprak iyilestirmede
kullanilacak maddelerle ilgili yönetmelik
Organik tarimin esaslari ve uygulanmasina iliskin yönetmelik 11 Temmuz 2002
tarih 24812 sayili Resmi Gazetede yayinlanmistir.
TOPRAK KORUMA VE HAZIRLAMA
Madde 9: Organik bitkisel üretim toprak koruma ve hazirlama kurallari asagida
verilmistir.
a. Organik bitkisel üretime baslanmadan önce, kontrol ve / veya sertifikasyon
kurulusunca, arazide koruma tedbirleri alinip alinmayacagina karar verilir. Bu
tedbirler;
Teraslama,
Kontur ve seritvari ekim ve dikim,
Toprak nemini koruyucu materyal kullanilmasi ve malçlama,
Budanmis dallarla veya baklagil ekimi yapilarak gölgeleme,
Hendekleme ve silt kapanlari yapma yöntemleridir.
b. Organik tarima geçis sürecinde, konvensiyonel üretimden kalan bitki artiklari
parselden tamamen uzaklastirilarak toprak hazirlanir ve müteakip yillarda
topragin havalanmasini saglayacak, topragi derinden islemeyen, traktör kuyruk
miline bagli olarak kullanilan toprak isleme aletleri kullanilir.
c. Organik bitkisel üretim yapilacak toprak, pH degeri 5.5-7.0 arasinda,
biyolojik ve minerolojik yapisi ve dokusu bozulmamis topraktir. Toprak yapisinin
bozuldugu durumlarda yönetmelik ekinde bildirilen kullanimina izin verilmis
toprak iyilestiricileri kullanilir. Seralarda kullanilacak tasima topraginda bu
özellikleri tasimasi gerekir.
d. Organik bitkisel üretimde çok fazla sayida ve gereksiz toprak isleme
yapilmamalidir. Toprak islemde pulluk gibi derin kazan aletlerin en fazla bes
yilda bir kullanilmasi gerekir. Böylece topraga azot saglayan bakterilerin
idamesi saglanir. Toprak isleme, traktöre takilarak çekilen tirmik, kültivatör,
diskaro gibi ekipmanlarla yapilmalidir.
GÜBRELEME
Madde 10: Organik bitkisel üretimde gübreleme kurallari asagida belirtilmistir.
a. Hayvanciligin organik tarim metoduyla yapildigi isletmelerden gelen
büyük ve küçük bas organik hayvan gübreleri ve bu yönetmelik ekinde verilen
gübre ve toprak iyilestiriciler ile yesil gübreleme yoluyla gübreleme yapilir.
b. Yeterli organik hayvan gübresi bulunamamasi durumunda, organik tarim
metoduyla hayvancilik yapmayan isletmelerden sentetik katki maddesi içermeyen
hayvan gübreleri kullanilabilir. Ancak kullanilan bu gübrenin, organik gübre
içerisindeki orani % 25 ‘ i geçemez Ancak, ekstansif tarim yapan isletmelerden
gelen çiftlik gübresi kullanilabilir.
c. Yesil gübrelemede, yönetmelik ekinde belirtilen uygun mikrobiyal veya
bitkisel kökenli maddeler kullanilir.
d. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusunca, organik gübrenin de
yetersiz kaldiginin saptandigi durumlarda, yönetmelik ekinde kullanimina izin
verilen gübre ve toprak iyilestiriciler, kontrol ve/ veya setifikasyon
kurulusunun onayi ile dogal formunda kullanilir.
e. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu, kullanilan gübrenin karisim
olmasindan kusku duyarsa, mütesebbisten gübre analizi yaptirmasini ister. Analiz
sonuçlarina göre kullandirir.
F. Organik gübre üretimi ve ithalatı ve/ veya ihracatı, Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusunun denetiminde yapılır. Müteşebbis, organik gübre üretimi
ve ithalat ve / veya ihracatı için, ilk olarak, bir kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusuna başvurur. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusunu,
ürünle ilgili her türlü analizi yaptırır, analiz sonuçları ile birlikte ürünün
organik tarımda kullanılıp kullanılmayacağına dair raporu müteşebbise sunar.
Talep edilmesi durumunda sertifika düzenleyerek müteşebbise verir. Sertifika
verilen ürünün üretme izni için, müteşebbis, Bakanlık Tarımsal Üretim ve
Geliştirme Genel Müdürlüğüne başvurur. Bu kuruluş, ilgili yönetmelik hükümlerine
göre gerekli incelemelerden sonra, uygunluk saptanırsa gerekli izni verir.
EK
İzin verilen maddeler Tanımı, İçeriği, Kullanım koşulları, Riskleri
Çiftlikte Üretilen Organik Maddeler
Çiftlik gübresi Büyük ve küçükbaş hayvan gübresi ve bitkisel materyal karışımını
içeren üründür. Ayni çiftlikte ve diğer organik çiftliklerde üretilenler ile
ekstansif tarim yapilan diger isletmelerden gelenler kullanilabilir. Çiftlik
gübresinin elde edildigi hayvan türleri belirtilmelidir. Kullanimdan önce
içerdikleri bitki besin maddesi miktari tespit edilmis olmalidir. Kontrol ve/
veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Çiftlik sivi atiklari (Serbet) Organik hayvancilik yapilan isletmelerde,
hayvanlarin sivi diskilari ile ahirlarin yikanmasi sirasinda, kati kisimdan sivi
kisma geçen besin maddelerini içerir. Çiftlik gübresinin elde edildigi hayvan
türleri belirtilmelidir. Kontrollü fermentasyon ve/veya seyreltmeden sonra
kullanilmalidir. Sivi diskidaki azotun gaz halinde kaybi söz konusu oldugundan,
kaybi hizlandiracak iklim kosullarinda uygulamaktan kaçinilmalidir. Ilkbahar ve
kis aylarinda uygulanabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Kurutulmus çiftlik gübresi ve susuz (dehidre) kanatli gübresi Ekstansif
çiftçilikten gelmelidir. Fabrika orijinli ürünlerin kullanimi yasaktir. Kanatli
gübreleri, çiftlik gübrelerine göre daha fazla besin maddesi ihtiva ettiginden,
kullanilacak miktarin belirlenmesinde bu özelligi göz önünde bulundurulmalidir.
Hayvan türleri belirtilmelidir. Kullanimdan önce içerdikleri bitki besin maddesi
miktarlari tespit edilmis olmalidir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Kanatli gübresi ve çiftlik gübresinden elde edilmis kompost hayvan gübreleri
Çiftlikte, üretim esnasinda olusan organik gübreler ile bitkisel üretim
esnasinda olusan materyallerin birlikte kullanilmasiyla elde edilir. Hayvan
türleri belirtilmelidir. Fabrika kaynakli çiftlik ürünlerinin kullanimi
yasaktir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Bitki artiklari ve yesil gübre Bitki artiklarinin parçalanmasi saglanarak
gömülmelidir. Yesil gübre olarak kullanilacak materyal, tek basina baklagiller
olabilecegi gibi, baklagil-bugdaygil karisimi seklinde hazirlanabilir. Yesil
gübre olarak kullanilacak baklagiller, çiçeklenme baslangicinda, baklagil
olmayanlar ise, basaga kalkmada, yesil ve sulu iken gömülmelidir.
Saman, yaprak ve diger bitkisel atiklar Topraga karistirilmalari saglanmalidir.
Kullanilacak materyalin kurumasina firsat verilmeden kompostlanmasi materyalin
etkinligini arttirir. Materyalin kompost haline dönüstürülmesi asamasinda,
yeterli bakteri bulunmamasi durumunda, parçalanma oldukça uzun süreceginden,
ortama parçalanmayi hizlandirici bakterilerin ilavesi gerekebilir.
Findik curuf kompostu Amonyak ve diger kimyasal parçalayici maddelerle islem
görmemis olmasi kosuluyla kullanilabilir.
Bitki yapraklari ve diger bitkisel atik ve artiklar
Diger Organik Maddeler
Diger kaynaklardan saglanan organik maddelerden yapilan kompostlar Bulasma ve
bitki besleme dengesini bozma riski nedeniyle, kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan belirlenen miktar dahilinde kullanilabilir..
Diger kaynaklardan saglanan sap ve saman Amonyak ve diger kimyasal sap-saman
parçalayici maddelerle islem görmemesi kosuluyla kullanilabilir. Kontrol ve/
veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Kültür mantarlari üretim artiklari Kültür mantari üretim islemi esnasinda olusan
materyaldir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Biçki tozu, talas, agaç atiklari ve agaç kabuklari Kesildikten sonra
kimyasallarla muamele görmemis agaçlardan elde edilmesi kosuluyla
kullanilabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Agaç kabugu kompostu Agaçlar kesildikten sonra kimyasal islem görmeyecektir.
Agaç külü Kesimden sonra kimyasal islem görmeyen agaçlardan elde edilir. En az %
5 K2O (Potasyum oksit) içermelidir. N-P-K, 0-2-6 olmalidir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Deniz yosunlari ve deniz yosunu ürünleri Dehitrasyon, dondurma ve ufalanmayi
içeren fiziksel islem ile elde edilmelidir. Su veya sulu asit ve / veya tuzlu
solüsyon ve fermentasyon ile ekstrakte edilmis olmalidir. Ögütülmüs olmalidir.
Hacim agirligi düsük, bitki besin içerikleri az olan organik madde bakimindan
zengin materyallerdir. Bulasma ve dogal kaynaklarin tükenme riski vardir.
Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Kus gübreleri Deniz hayvanlari ve kuslarin konakladiklari yerler ile
boranhaneler, kushaneler ve güvercinlikler gibi yerlerden, burada konaklayan
hayvanlarin diskilariyla, yine bu hayvanlarin vücut artiklarindan olusan
materyaldir. Azot degerleri yüksektir. Dogal kaynaklarin tükenme riski vardir.
Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Solucan (vermikopost) ve böcek diskilari
Gida ve tekstil endüstrisinden saglanan organik yan ürünler Koruyucu katilmamis
veya kullanilmamis olmasi kosuluyla kullanilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Turba (torf, peat) Fosillesmesi tamamlanmamis bol organik artikli topraklarin,
bataklik ve göllerde çökelmesi sonucu olusan dogal organik maddelerdir. Tipik
analizinde, % 5-25 hümik asit ve en az % 20 organik madde içermelidir.
Kurutulmus, sterilize edilmis ve 0-
Gübre için bitki kaynakli ürünler veya yan ürünler (örnegin, yagli tohum
küspesi, kakao kabuklari, iskarta malt, vb. ) Kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Organik kentsel atiklardan yapilan kompostlar Ayristirilmis bitkisel ve
hayvansal ev atiklari kompostudur. Kadmiyum, bakir, nikel, kursun, çinko, civa,
krom ve krom (Cr +26 ) gibi elementlerin kompost içindeki konsantrasyonlari:
Kadmiyum 0.7, bakir 70, nikel 25, kursun 45, çinko 200, civa 0.4 krom toplam 70
mg/kg dan fazla olamaz. Bulasma ve bitki besleme dengesini bozma riski vardir.
Ulusal olanlar kullanilabilir. Ithalat ürünleri kullanilamaz. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir. 31 Mart 2006 tarihine kadar
geçerlidir.
Hayvansal kaynakli ürün veya yan ürünler
Kan unu Gübre olarak kullanilan kan unu, % 9-13 N içermelidir. Koruyucu
kullanilmamasi kosuluyla kullanilabilir. Bulasma riski vardir. Ulusal olanlar
kullanilabilir. Ithalat ürünleri kullanilmaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Tirnak ve boynuz unu Hayvan kesildikten sonra arta kalan boynuz ve tirnaklarin
ögütülerek toz haline getirilmesi ile elde edilir. Dogal olarak % 10-15 N ve % 1
P içeren tirnak ve boynuz unu, gübre olarak kullanilirken, fosforca zengin diger
materyalle takviye edilmesi gerekir. Koruyucu kullanilmamasi kosuluyla
kullanilabilir. Bulasma riski vardir. Ulusal olanlar kullanilabilir. Ithalat
ürünleri kullanilamaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Kemik unu veya jel haline getirilmis kemik unu Mezbaha, kesimhane ve kasap
artiklarindan elde edilen materyalden hazirlanir. Yüksek N, Düsük P degerine
sahiptir. Koruyucu kullanilmamasi kosuluyla kullanilabilir. Bulasma riski
vardir. Ulusal olanlar kullanilabilir. Ithalat ürünleri kullanilamaz. Kontrol
ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Balik unu Balik atiklarindan elde edilen gübredir. Gübre olarak kullanilan kan
unu, % 4 N, % 7 P ve % 1 K içermelidir. Koruyucu kullanilmamasi kosuluyla
kullanilabilir. Bulasma riski vardir. Ulusal olanlar kullanilabilir. Ithalat
ürünleri kullanilamaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Et unu Et artiklarindan elde edilen gübredir. P kapsami düsüktür. Koruyucu
kullanilmamasi kosuluyla kullanilabilir. Bulasma riski vardir. Ithal ürünleri
kullanilamaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Tüy, saç unu, yün, kürk, saç Yüksek organik madde muhtevasina sahiptirler. P
kapsami düsüktür. Koruyucu kullanilmamasi kosuluyla kullanilabilir. Bulasma
riski vardir. Ithal ürünleri kullanilamaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Süt ürünleri Koruyucu kullanilmamasi kosuluyla kullanilabilir. Bulasma riski
vardir. Ithal ürünleri kullanilamaz. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Mineraller ve kayaçlar
Humat (Humic Shale) Substratin ilk kompozisyonu, bu listedeki ürünlerle sinirli
olmalidir. Eski çaglardan kalma bitkilerin basinç, sicaklik ve jeolojik kosullar
altinda çökelmesiyle olusan dogal organik bir maddedir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Ham hümik asit tuzu (Leonardit) Eski çaglardan kalma bitkilerin basinç,
sicaklik, zaman ve jeolojik kosullar altinda çökelmesi, humifikasyonu ve
baskalasimiyla olusan dogal organik bir maddedir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon
kurulusu tarafindan denetlenmelidir
Humik asit ekstrakti % 1 lik KOH çözeltisinde ham humik asit tuzu (leonardit)
‘ndan elde edilmelidir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir
Alçi tasi (Jips) Buharlasmayla çökelmis, dogal kalsiyum sülfat madenidir. % 80
CaSO4 % 14-18 S içermelidir. Dogal kaynaklarin tükenmesi ve bulasma riski
vardir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir
Tebesir Dogal kaynaklarin tükenmesi ve bulasma riski vardir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir
Dogal kalsiyum karbonat Kalsit, kireç tasi, mermer ve traverten kayaçlardan
üretilmelidir. Toprak pH si üzerine dolayisiyla da bitki gelisimi üzerine etkili
olur. Dogal kaynaklarin tükenmesi ve bulasma riski vardir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir
Yumusak kaya fosfati Kadmiyum içerigi 90 mg/ kg P2O5 den az veya esit olmalidir.
Apatit Kalsiyum flor fosfat mineralidir. 90 mg/kg. dan fazla kadmiyum
içermemelidir. Dogal kaynaklarin tükenmesi ve agir metaller riski vardir.
Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir
Krandalit (Crandallite) Altimo kalsiyum fosfat mineralidir. 90 mg/kg. dan fazla
kadmiyum içermemelidir. Dogal kaynaklarin tükenmesi ve agir metaller riski
vardir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Posfoflit (Pospohophyllite) Dogal çinko demir manganez fosfatidir. Dogal
kaynaklarin tükenmesi riski vardir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Alüminyum kalsiyum fosfat 90 mg/kg. dan fazla kadmiyum içermemelidir. Alkali
reaksiyonlu topraklarda sinirli kullanilir. Dogal kaynaklarin tükenmesi riski
vardir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Silvinit (Sylvinite) Ham sodyum potasyum klorür tuzudur. Klor kapsamini düsük
olmasi kosuluyla kullanilabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Karnalir (Carnallite) Ham magnezyum potasyum klorür tuzudur. Klor kapsamini
düsük olmasi kosuluyla kullanilabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Lagbenit (Lagbeinite) Ham potasyum klorür + magnezyum sülfattir. Klor kapsamini
düsük olmasi kosuluyla kullanilabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Kainit (Kainite) Ham magnezyum klorür tuzudur. Klor kapsamini düsük olmasi
kosuluyla kullanilabilir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan
denetlenmelidir.
Dolomit Dogal magnezyum kalsiyum karbonattir. En az % 11 mg, % 22 Ca
içermelidir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Epsomit (Epsomite, Kiesserite ) Dogal magnezyum sülfat tuzudur. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Deniz yosunu esasli fosil kayalar Dogal kaynaklarin tükenme riski vardir.
Tüf Volkanik kökenli kayaçlardir. Kontrol ve/ veya sertifikasyon kurulusu
tarafindan denetlenmelidir.
Kükürt Dogal kükürt madenidir. En az % 30 kükürt içermelidir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Borat (Borate) Dogal bor madenidir. En az % 11 bor içermelidir. Kontrol ve/ veya
sertifikasyon kurulusu tarafindan denetlenmelidir.
Kaya unu (Granit tozu/kumu) Asidik, magmatik (volkanik) bir kayaçtir. Potasyum
ve iz elementler içerir. Kont