Meyve ağaçlarının gübre ihtiyaçlarının belirlenmesi
Meyve ağaçlarının gübre ihtiyaçlarının belirlenmesinde şu yöntemler
kullanılabilir;
1. Tarla denemesi metodu
2. Toprak analiz metodu
3. Bitki analiz metodu
4. Bitkilerde görülen eksiklik
belirtilerini teşhis metodu
5. Radyoizotop metodu (Özbek, 1981).
Tarla Denemeleri Metodu
Bilinen en eski yöntemdir. Gübre ihtiyacının belirlenmesinde en doğru sonucu
verir.
Ancak özellikle meyve ağaçlarında, çok yıllık oluşları ve uzun sürede
verime yatmaları bu yöntemin uygulamasını zorlaştırmaktadır.
Öte yandan yöntemin
uzun zaman alması da bir başka dezavantajdır.
Tarla denemelerinin esası belli parsellerdeki ağaçlara farklı gübrelerin değişik
dozlarının uygulanması ve en uygun olanının bulunmasıdır.
Toprak Analiz Metodu
Günümüzde verimlilik belirlemede en sık kullanılan yöntemdir.
Toprak analiz
yönteminde amaç toprağın bitkilerce alınabilir besin elementi miktarı hakkında
fikir sahibi olabilmektir.
Başlıca 4 aşaması vardır.
1. Toprak örneklerinin alınması
2. Toprak örneklerindeki alınabilir
besin elementlerinin tayini
3. Analiz sonuçlarının
değerlendirilmesi
4. Gübre önerilerinin geliştirilmesi
Toprak örneği alımında önce arazinin farklılıkları belirlenmelidir. Eğim, toprak
rengi, toprak tipi, yükseklik, taban suyunun durumu gibi arazideki farklılıklar
dikkate alınarak, her farklı bölgeden ayrı örnek alınmalıdır.
Eğer arazi homojen
ise 20 da araziden 1 örnek alınması yeterli olabilir. Bunun için rasgele zig
zaglar çizerek veya bir plan dahilinde 5-6 nokta işaretlenir ve buralardan burgu
veya bel yardımı ile 0-30 ve 30-
60 cm derinliklerden toprak örnekleri
alınır.
Her bir derinlikten alınan örnekler kendi aralarında iyice
karıştırılarak içinden 1-
2 kg
toprak alınır ve laboratuvara gönderilir.
Eğer bel ile toprak örneği alınacaksa
işaretlenen noktalarda toprak
60 cm derinliğe kadar V şeklinde açılır ve V’nin
yüzeyinden 2-
3 cm
kalınlığındaki bir tabaka 0-30 ve 30-
60 cm derinliklerden ayrı ayrı alınır.
Laboratuvar sonuçlarının değerlendirilmesi ve gübre önerileri Tablo 2-3 ve 4’de
verilmiştir.
Tablo 2. Farklı bölgelerde laboratuvar sonuçlarına göre meyve ağaçlarına
verilmesi gereken N miktarları (kgN/da) (Ülgen ve Yurtsever, 1995).
Bölge Topraktaki Organik Madde Miktarları (%)
0 - 1,0 1,1 – 2,0
2,1 – 3,0
3 +
Trakya 12 10
8 7
Marmara Bölgesi 12
10 8
7
Karadeniz Bölgesi 11
10 8
6
Orta Anadolu Bölgesi
10 9
7 6
Güneydoğu Anadolu Böl. 12
11 9
8
Doğu Anadolu Bölgesi
12 10
8 7
Ege Bölgesi 12
10 8
7
Göller Bölgesi 12
11 9
7
Akdeniz Bölgesi 12
11 10
8
Bölge Olsen metodu ile bulunan fosfor miktarı (kg P2O5/da)
0 - 1,0 1,1-2,0 2,1-3,0 3,1-4,0
4,1-5,0 5,1-6,0 6,1-7,0 7,1-8,0
8,1-9,0 9 +
Trakya 11 10
9 8
7 6
5 4
3 -
Marmara Bölgesi 11
10 9
8 7
6 5
4 3
-
Karadeniz Bölgesi 12
10 8
7 6
5 4
3 -
-
Orta Anadolu Bölgesi
10 9
8 7
6 5
4 3
-
-
Güneydoğu Anadolu Böl. 12
10 8
7 6
5 4
3 -
-
Doğu Anadolu Bölgesi
11 10
8 7
6 5
4 3
-
-
Ege Bölgesi 12
10 9
8 7
5 4
3 -
-
Göller Bölgesi 12
10 9
7 5
4 3
-
-
-
Akdeniz Bölgesi 12
10 9
8 7
6 5
4 -
-
Tablo 4.Farklı bölgelerde laboratuvar sonuçlarına göre meyve ağaçlarına
verilmesi gereken K2O miktarları (kgK2O/da) (Ülgen ve Yurtsever, 1995).
Bölge Topraktaki Yarayışlı Potasyum Miktarları (Kg K2O/da)
0-10,0 10,1-20,0
20,1-25,0
25,1-30,0 30 +
Trakya 10 8
6 4
-
Marmara Bölgesi 10
8 6
4 -
Karadeniz Bölgesi 9
7 5
3 -
Orta Anadolu Bölgesi
10 8
6 4
-
Güneydoğu Anadolu Böl. 10
8 6
4 -
Doğu Anadolu Bölgesi
10 8
5 3
-
Ege Bölgesi 8
6 5
-
-
Göller Bölgesi 10
8 6
4 -
Akdeniz Bölgesi 10
8 5
-
-
Bu tablolara bakılarak verilmesi gereken gübre miktarları gübrelerin N, P, K
içeriklerine bakılarak hesaplanır.
Bitki Analiz Yöntemi
Yaprak ve diğer bitki organlarının analizleri de son yıllarda yaygınlaşan bir
verimlilik belirleme yöntemidir. Ancak tek başına yaprak analizleri ile gübre
önerilerinde bulunulamaz. Mutlaka toprak analizleri ile desteklenmesi gerekir.
Yaprak örneklerinin alımı: yaprak örneği alınırken bitki türü, yaşı, yaprağın
alındığı sürgünün ait olduğu dönem, meyveli olup olmaması, ağacın meyve tutumu,
yaprağın durumu vs. gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Her 20 dekardan 1 örnek
alınabilir.
Örnekler sağlıklı ağaçlardan alınmalı, semptomlu ağaçlardan ayrıca örnek
alınmalıdır. Bahçedeki ağaçların en az % 20’sinden örnek alınmalı ve örnek
alınacak ağaçlar bahçede zig zag çizerek belirlenmelidir. En uygun örnek alma
zamanı tam çiçeklenmeden 8-12 hafta sonradır. Bu da yaklaşık temmuz sonu ile
ağustos ortasına denk gelir. Örnekler omuz hizasında güneş gören dalların orta
yaprakları sapları ile birlikte koparılarak alınmalıdır. Alınan örnekler delikle
plastik torbalara konularak en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Yaprak analiz sonuçları aşağıda Tablo 5 de verilen değerler arasındaysa eksiklik
ya da fazlalık yoktur. Aksi halde toprak analizleri ile desteklenerek eksiklik
giderilmelidir.
Tablo 5.Değişik meyvelerde yapraklardaki besin elementlerinin alt ve üst
sınırları (Peterson ve Stevens, 1994).
Besin Elementi
Yapraktaki besin elementi düzeyleri
Elma Armut Şeftali
Kiraz
N (%) 1,5-3,0 1,8-2,6 2,5-3,5
1,7-3,5
P (%) 0,12-0,25
0,12-0,25 0,15-0,4
0,16-0,4
K (%) 1,2-2,0 1,0-2,0 1,5-2,5
1,0-3,0
Ca (%) 1,5-2,0 1,0-3,7 1,5-2,0
0,7-3,0
Mg (%)
0,2-3,5 0,25-0,9
0,25-0,6
0,4-1,0
Mn (ppm) 25-150
20,170 20-300 20-300
Fe (ppm) 40-400
100-800
100-200
20-250
B (ppm) 20-50
20-60 20-80 20-60
Zn (ppm) 15-200
20-60 12-50 15-75
Cu (ppm) 5-20
6-25 6-15
5-25
Bitkilerde Eksiklik Belirtilerinin Teşhisi
Bitkilerde eksiklik belirtilerinin teşhisi son derece dikkat isteyen bir
yöntemdir. Bitkilerde eksiklik belirtilerinin görülmesi besin elementi düzeyinin
kritik seviyenin altına düşmesi anlamına gelir ve acil müdahale edilmezse
bitkiler ölebilir. Bu konu “Bitki Besin Elementleri” bölümünde ayrıntılı olarak
anlatılacaktır.
Radyoizotop Metodu
Son yıllarda kullanılan ve bitkilerin topraktan kaldırdıkları besin elementi
miktarını dolaysız olarak veren bir yöntemdir. Yöntemde önce toprağa verilecek
besin maddesi spesifik aktivitesi bilinen radyoizotopu ile etkilenmekte ve
sonradan bitkide radyoaktivite ölçümleri yapılmaktadır. Meyve ağaçları için
uygulanabilir bir yöntemdir. İleri teknoloji gerektirir.
Verimlilik belirlenmesinde birtakım saksı denemeleri de kullanılmakla birlikte
fazla yaygın değildir. Bu yöntemlerde kısa sürede yetişen bitkiler veya
mantarların saksılardan kaldırdıkları besin elementi düzeyinden yola çıkılarak
yüksek bitkilerin besin elementi ihtiyaçları belirlenmeye çalışılmaktadır.
