Erozyona etki eden faktörler

Erozyona etki eden faktörleri 5 grup altında toplayabiliriz.
Bunlar,
İklim,
Topografya,
Toprak Özellikleri,
Bitki Örtüsü ve
İnsan Faktörü dür.
İnsan faktörü dışındaki diğer dört faktör doğal erozyon faktörleri olarak tanımlanır.
Yağış Yoğunluğu (cm/h) Sınıfı
< 0.62 Hafif
0.62 - 1.25 Orta
1.25 - 5.00 Şiddetli
> 5.00 Çok şiddetli
İklim
Yağış, rüzgâr ve sıcaklık olarak etki eder.
Yağışın kinetik enerjisi aşındırmada en önemli etkendir.
Yağışın şekli yağmur, kar ve dolu olarak farklı etkiler yapar.
Bunlar içindeki en önemli etkisi olan yağmurdur.
İklimin erozyona etkisi 4 şekilde incelenebilir.
Bunlar;
Yağış yoğunluğu,
Yağışın süresi ve dağılımı,
Rüzgârın etkisi,
Sıcaklıktır.
Yağış yoğunluğu,
Yağışlarda yoğunluk erozyona önemli ölçüde etkilidir. Bu bağlamda yağış yoğunluğu birim zamanda düşen yağış miktarıdır.
Yağış yoğunluğu arttıkça toprağa düşen su miktarı artar ve toprağın infiltrasyon hızı daha çabuk azalır.
Toprakların infiltrasyon değerleri, toprağın işlenmiş veya işlenmemiş olmasına göre değişir.
İşlenmiş topraklarda doğal bitki örtüsü yok edilmiş olduğu için toprağın infiltrasyon gücü daha çabuk aşılır.
Eğer toprak yüzeyi korunmuşsa infiltrasyon uzun sürer.
Yağış yoğunluğunun etkisinin anlaşılması bir başka örenkede anlatılabilir.
Örneğin bir süngere suyun yavaşça boşaltılması durumunda sünger suyu kolaylıkla emebilecektir.
Böylelikle su dışarı sızamayacaktır. Ancak aynı miktarda suyun süngerin üzerine birden dökülmesi halinde suyun bir kızmı sünger tarafından emilemeyecek ve akışa geçecektir.
Toprağın suyu içine geçirme kabiliyeti süngere göre deha yavaş olduğu hesap edilecek olursa yağış yoğunluğunun erozyona etkisi daha net anlaşılabilecektir.
Yağış süresi ve dağılımı,
Yağışın yoğunluğu kadar süresi ve dağılımıda erozyon için önemli bir etkendir.
Aynı yoğunlukta yağan iki yağıştan uzun süreli olan daha fala erozyon oluşumuna sebep olur. Yağışın dağılımıda erozyon açısından önem taşır.
Yağış dağılımı bir yağış içinde olabildiği gibi mevsimlik ve yıllık dağılımlar şeklinde de erozyonu etkiler.
Bir yağış içerisinde dört faklı yağış dağılımı olabilir.
Bunlar Tüm yağış boyunca aynı yoğunlukta devam eden yağışlar (Düzgün yağış dağılımı), şiddetli başlayıp şiddetini kaybeden yağışlar(ileri yağış dağılımı), düşük şiddette başlayıp şiddetini arttıran ve sonra tekrar şiddeti düşen yağışlar (Orta yağış dağılımı), düşük şiddetle başlayıp şiddetini sonuna kadar arttıran yağışlar (Gecikmiş yağış dağılımı)dır. Bunlardan en etkili olanı İleri yağış dağılımıdır.
Bir yıl içerisindeki yağış dağılımı ise,
Üniform yağış dağılımı:
Bir yıl içerisinde her aya yağış düşmesi.
Üni-model yağış dağılımı:
Yılın bir yarısında yağışın düştüğü ayların olması.
Bi-model yağış dağılımı:
Yılın iki yarısında da belirli aylarda yağışın olması.
olarak üçe ayrılır.
Rüzgârın etkisi
Yağmur damlalarının toprak yüzeyine düşme hızı ve çarpma açısını etkiler. Rüzgârlı havalarda meydana gelen yüzey akışlar üzerinde de etkisi vardır.
Örneğin havza çıkışına ters yönde esen rüzgar, yüzey akışın daha geç terk etmesini sağlar.
Tüm bunlar sonucunda aşınımı ve taşınımı arttırarak erozyonu etkiler.
Rüzgârın su erozyonuna etkisi kadar tek başınada erozyona etkisi vardır.
Sıcaklık
Bitki örtüsünün ayrışma ve parçalanması olaylarına etki eder. Sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde organik maddeler hızla parçalanır.
Buna bağlı olarak agregatlaşma azalır. Bitki örtüsü seyrelir. Bunlar erozyonu arttıran faktörlerdir.
Sıcaklık yağış olmayan bölgelerde ise kuraklığa ve dolayısıyla rüzgar erozyonunun etkilerini arttırmasına neden olur.
Bu yüzden sıcaklık diğer faktörler ile etkileşim halinde bulunan bir etmendir.