TURUNÇGİLLERDE DON ZARARININ ÖNLENMESİ

Don olayı; toprak yüzeyinin ve üzerindeki cisimlerin sıcaklıklarının 0 C nin altına düşmesi sonucu oluşan olay olarak tanımlanmaktadır.
Don olayı iki farklı şekilde gerçekleşir.
Rüzgar hızının 6-8 m/sn den daha fazla olması ve sıcaklığı 0 °C nin altında bulunan soğuk hava kütlesinin başka yerlerden gelmesi sonucu don oluşabildiği gibi, yeryüzünün güneşten aldığı radyasyonu açık, bulutsuz havalarda tekrar uzaya göndermesi ile radyasyon kaybı sırasında yerde ve yere yakın kısımlarda sıcaklık azalması sonucunda da don olayı gerçekleşir.
Bitkiler açık ve soğuk gecelerde gökyüzüne doğru radyasyon yoluyla enerji kaybederler.
Bu nedenle bitki yüzeyi sıcaklığı, hava sıcaklığından 0.5 - 2.0 °C daha düşük olur.
Dondan korunma amacı ile yapılabilecek uygulamalar başlıca iki ana grup altında toplanmaktadır.
Bunlar bahçeyi ısıtma ve sıcaklık kaybını önlemedir. Sıcaklık kaybının önlenmesinde çeşitli yöntemler vardır.
Sisleme ile sıcaklık kaybı önlenebilir.
Hava sakin ve rüzgarsız olursa sisleme faydalı olabilir.
Bu esnada ıslak saman ve benzeri materyaller yakılarak yapılan sisleme ortamın nemini de arttırır.
Gövdenin ve ana dalların sarılması ağaçların korunmasında kullanılabilir.
Özellikle çok değerli ağaçlar tek tek örtü altına alınabilirler. Bahçenin ısıtılması daha etkili bir yöntemdir.
Bahçe 2 yolla ısıtılabilir.
Yağmurlama sulama yapıldığında, su donarken içindeki sıcaklığı bahçeye verir.
Ayrıca yerleştirilen pervaneler bahçenin üstündeki sıcak havayı altta yayarak bahçeyi ısıtır.
En düşük sıcaklık toprak seviyesindedir.
Yukarı çıktıkça sıcaklık yükselir. Yukarıdaki sıcak havanın aşağı verilmesi bahçeyi ısıtır.
Bunun yanında özel yapılmış pervaneli sobaların yakılması da etkili bir yöntemdir.
Dönüme 10-15 soba yeterli olmaktadır.
Bitkilerin, genel olarak -6 C ye kadar düşük olan sıcaklıklarda ve havanın sakin veya çok hafif rüzgârlı olduğu durumlarda don olayından dolayı meydana gelecek zararı azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmak amacı ile üstten yağmurlama tekniği tarım alanlarında uygulanmaktadır.
Bu uygulama planlanırken, arka arkaya 3 gece don olayının meydana gelebileceği ve her gece yağmurlama sisteminin 10 saat çalıştırılacağı dikkate alınmalı sistem bu şekilde kurulmalıdır.
Don olayından korunmak için üstten yağmurlama uygulamalarında bazı durumlarda oluşan buz yüklenmesi nedeniyle bitkilerde dal kırılmalarının görülmesi son yıllarda alttan yağmurlamaya doğru ilgiyi arttırmaktadır.
Su damlalarının soğuması ve suyun toprak yüzeyinde donmasıyla ortaya çıkan ısı enerjisi bahçeyi ısıtarak ağaçları dondan korumaktadır.
Dondan zarar görmüş ağaçlarda kuruyan dallar kesinlikle hemen kesilmemeli, yeni sürgün oluşumu başlayıncaya kadar beklenmelidir.
Buradaki amaç, zararlanmanın sınırlarının tam olarak belirlenmesidir.
Zararlanma tam olarak ortaya çıktığında kuruyan dallar sağlam yerin başladığı noktanın altından kesilerek uzaklaştırılırlar.
Ağaçlarda dondan sonra sürgün meydana gelmezse bahçenin sökülüp, yeniden fidan dikilmesi gerekir.
Sürgün meydana gelirse sürgünler ya kalemden veya anaçtan meydana gelirler.
Kalemden meydana gelmişse, bunun bir tanesi bırakılarak taç oluşturulur.
Anaçtan meydana gelmişse, belirli kalınlıktan sonra bunlardan bir veya bir kaçına göz aşısı yapılır ve taç oluşturulur.
Yaşlı ve dondan çok zarar görmüş bahçelerde de ağaçların kurtarılmaya çalışılması akılcı bir yol değildir. Sadece değerli ağaçlarda bu zor yola başvurulmaktadır.