TARIMDA DÜŞÜK SICAKLIĞIN ZARARLI ETKİLERİ

Bitkilerde hücreleri ve hücreler arası boşlukları dolduran suyun sıcaklığı donma noktasına, hatta buna yakın derecelere düştüğünde, ölümle sonuçlanan zararlanmalar meydana gelmektedir.
Aslında bitkilerde soğuk zararı, sıcaklığın minimum gelişme derecesinin altına düşmesi ile başlamaktadır.
Bu devrede fotosentetik aktivitenin sona ermesi ile bitki zorunlu dinlenmeye girmektedir.
Dokularda sıcaklığın donma derecesine düştüğü durumlarda, özellikle hücreler arası boşluklardaki suyun donması sonucu oluşan buz kristalleri, hücre duvarlarını parçalayarak hücrelerin mekanik olarak zararlanmalarına yol açmaktadır.
Bunun sonucu olarak, hücre öz suyunun ortamdan çekilmesi, aynı zamanda yapısında bulunan proteinlerin koagüle olmasından dolayı protoplazmanın pıhtılaşmasına, enzimlerin etkisiz kalmasına neden olmaktadır.
Kışın, soğuk nedeniyle kökler tarafından suyun alımının azalması, herdem yeşil bitkilerde
transpirasyonla kaybedilen suyun karşılanmamasına neden olarak doku kurumalarına yol açmaktadır.
Yetiştiricilik sırasında, özellikle çiçeklenme dönemindeki düşük sıcaklıklar (10 C’nin altında) meyve ve sebzelerde meyve tutumu sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur.
Çünkü, bu sıcaklıklarda tozlanma ve döllenme için gerekli olan çiçek tozlarının gelişememesi veya gelişse bile çimlenme yeteneğinde olmaması, dişicik tepesinin çiçek tozlarını kabul etmemesi gibi nedenlerle döllenme sorunları ortaya çıkar.
Bunun yanında döllenme meydana gelse bile meyve irileşemez, küçük kalır.
Bu da verim ve kalitenin düşmesine neden olur.
Bu tür sorunlara özellikle örtüaltı sebze tarımında rastlanır.
Örneğin, domates, patlıcan ve biberde partenokarp meyve oluşumu gibi meyvenin olgunlaşması sırasındaki düşük sıcaklıklar rengin yeterince oluşamamasına, kabuk veya yapraktaki kütiküla tabakasının kalınlaşmasına neden olarak kalitenin düşmesinde etkili olur..
Bitkinin morfolojik anatomik ve kimyasal yapısı, düşük sıcaklığın derecesi ve süresi, sıcaklığın düşme hızı,bitkinin gelişme devresi ve büyüme hızı ile düşük sıcaklık koşullarına adaptasyon yeteneğine göre büyük ölçüde değişmektedir.
Örnek: baklagiller ve tatlı patates gibi bazı bitkiler donma noktasının çok az üstündeki sıcaklıklara bile duyarlıdırlar.
Soğuğa dayanım
Soğuğa dayanıklı bitkiler ile duyarlı olanlar fizyolojik olarak farklılık göstermektedirler.
Dayanıklı bitkilerin hücrelerinde artan düzeyde donmayan bağlı su, suda erir karbonhidratlar ve daha az serbest su bulunmaktadır.
Serbest su 0 C’de donarken, şeker benzeri maddelerin artışının neden olduğu osmotik olarak bağlı su antifriz görevi yapmaktadır.
Koloidal olarak tutulan su daha düşük donma noktasına sahiptir.
Örneğin, asmalarda budama sırasında aşırı yükleme ile oluşan ağır ürün yılını takiben oluşan kış don zararı, dokuların düşük şeker kapsamları ile ilişkili olmaktadır.
Bitkilerin soğuğa dayanımları, şeker birikiminin artmasına neden olacak önlemler ile artırılabilmektedir.
Bahçe bitkilerinde zarara yol açan düşük sıcaklıklar ortaya çıktıkları döneme göre üç ana başlıkta inceleyebiliriz:
1) Kış soğukları
2) İlkbahar geç donları
3) Sonbahar erken donları