AKTİNOMİSETLER
Bakteri ile mantarlar arasında bir geçit formudur. Pek çok mantar ve bakteriden
daha yavaş gelişirler.
Aktinomisetlere, ışınsal mantarlar veya ipliksi bakteriler adı da verilir.
Tek
hücreli olmaları ve enlemesine kesitlerin aynı büyüklükte bulunmaları bakımından
bakterilere benzerler.
Gerçek dallanma gösteren tek hücreli miseller meydana
getirmeleri bakımından mantarlara benzerler (Ergene, 1987) .
Aktinomisetler çoğunlukla saprofit olarak yaşar.
Bazı türleri ise hayvan ve
bitkilerde hastalık oluşturur.
Toprak aktinomisetleri geniş adaptasyon yeteneği
gösterirler.
Bakterilerin ürediği ortamda gelişmekle beraber daha çok alkali
ortamlarda iyi gelişme gösterirler.
Aktinomisetler, toprak toplam
mikroorganizmasının %10-50’sini oluştururlar.
Aktinomisetler, hetetrofik organizmalar olup, yaşamları ortamda bulunan organik
maddelere bağlıdır.
Bu organizmanın bir çok türleri antibiyotik adı verilen
mikrobiyal toksin metabolitleri sentezlemeleri bakımından önem taşırlar.
Toprak
aktinomisetleri tipik aerobik organizmalardır.
Nemli koşullardan ziyade, kuru
topraklarda daha yaygındırlar.
Bunun yanında da çayırlarda aktif florayı
oluştururlar.
Aktinomisetlerin çoğu mezofil olup optimum gelişme sıcaklıkları
25-30 °C dir.
Aktinomisetler özellikle organik maddece zengin topraklarda fazla sayıda
bulunur.
Protein türevleri, bitki kalıntıları, baklagil dokuları ve çiftlik
gübresi ilavesi aktinomisetleri kuvvetle uyaran etkilerdir.
Özellikle sıcaklığın
uygun olduğu koşullarda sayıları 100.000.000 adet/g toprak düzeyine kadar
yükselebilir.
Aktinomisetler düşük pH derecelerine toleranslı değildir.
pH sınırları 6,5-8
arasında değişir.
Nem düzeyi diğer kritik bir çevre faktörüdür.
Su ile doygun
koşullarda veya su tutma kapasitesinin %85-100 ‘ü ile doygun olduğu durumlarda
bu organizmalar zayıf gelişir.
Aktinomisetlerin gelişmesinde mezofilik nitelik hakimdir.
Sıcaklığın 5 C den 27 C ‘ye doğru artışında gelişme hızlanır.
Aktinomisetleri, dört cinse ayırmak mümkündür.
Bunlar Aktinomyces, Nocordia,
Streptomices, Mikromonospora dır.
Aktinomisetler, toprakta bakteri ve mantardan daha az biyokimyasal öneme sahip
olmakla beraber toprak ekosisteminde şu işleve sahiptirler.
1- Topraktaki bazı dirençli bitki ve hayvan
dokularının ayrışması: Genellikle ortamda ayrışması güç bileşikler kaldığında
etkili rekabetçiler olarak aktivite gösterirler.
2- Bitki dokuları ve yaprak döküntülerinin
çeşitli formlara dönüştürülmesi ile humus oluşumu.
3- Yeşil gübrelerin, kompost ve hayvan
gübresi yığınlarının olgunlaştırılması.
4- Toprak kökenli bitki
hastalıklarının oluşturulması. Örneğin, patates uyuzu ve leke hastalığı.
5- Bazı insan ve hayvan enfeksiyonları.
6- Mikrobiyal antagonizm ve toprak
kominitelerinin düzenlenmesinde (regülasyon) antogonistik ile kontrol
sağlama.
Aktinomisetler toprak ekosisteminde mantar ve bakterinin çözünmesi veya
gelişiminin baskı altına alınmasında etken olur.
Örneğin, toprağa kitin ilavesi
ile yüksek bitkilerde hastalık oluşturan bazı mantar türlerinin baskı altına
alınması mümkündür (Haktanır ve Arcak, 1997).